Özet:

    Leb-değmez, harf oyunlarına dayalı bir edebî sanat olup içerisinde hurûf-ı meşeviyyeyi yani dudak ve dış-dudak ünsüzlerini (b, p, m, v, f) bulundurmayan kelimelerle yazılan şiirlere verilen addır.  Edebiyatımızdafazla halk şairleri tarafından rağbet görmüş bu sanatın âşık edebiyatında önemli bir fonksiyonu vardır. Leb-değmez, şair atışmalarında bir hüner göstergesi olmuş ve irticalen söylenmesi ile daha fazla değer kazanmıştır.     Bu çalışmada leb-değmez sanatının divan edebiyatındaki yeri ele alınmış olup, ilk olarak hangi asırda ve hangi şairde görüldüğü tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu konuyla ilgili olarak araştırmacıların yalnızca Ahmed Remzî’nin gazeli üzerinde durması ve başka örneklerinin tespit edilememiş olması; divan edebiyatında leb-değmezin olmadığı ve halk şiirinin divan şiirine tesiriyle ancak divan şiirinin son dönemlerinde görüldüğü intibaı uyandırmıştır. Yapılan yüzlerce divan incelemesiyle Remzî’nin gazeli dışında, toplam dört şaire ait on yeni leb-değmez gazeli tespit edilmiş ve bu manzumelerden hareketle divan şiirindeki leb-değmez sanatıyla ilgili bazı sonuçlara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: