Abstract:

Kur’ân-ı Kerîm’deki sureler ile sureleri oluşturan âyetler arasında tevkîfî bir insicam ve tenasüp vardır. Bu sistematik örgü sadece âyet ve surelerin sıralamasında değil, aynı zamanda cümle ve pasajların birbirleri arasındaki anlam bağlantısında mevcuttur. Dolayısıyla her bir âyet, anlam bakımından bağlı olduğu diğer âyetlerle birlikte metin içi bağlam açısından semantik bir role sahiptir. Ayrıca Kur’ân’da geçen ümmet, necm ve kitâb gibi çok anlamlı kelimelerin hangi mana için kullanıldığı dış bağlam ile birlikte metnin iç bağlamından hareketle anlaşılabilir. Necm/nücûm kelimeleri Kur’ân’da birden fazla anlamda kullanılmıştır. Buna göre eş sesli bir kelime olan necm/nücûm kelimeleri Kur’ân’da dört yerde tekil, dokuz ayette ise çoğul olarak “nücûm” şeklinde on üç defa geçmektedir. Araştırmada bu kelime, kullanım bilim açısından metin içi bağlam merkezli olarak incelenmiş ve bu kelimelerin dokuz yerde “yıldız”, üç yerde “vahiy”, bir yerde “gövdesiz bitki” anlamlarında kullanıldığı belirlenmiştir. Yapılan dilbilimsel analiz neticesinde necm/nücûm kelimelerinin “yıldız” anlamında kullanıldığı âyetlerde bazen ay ve güneş ile birlikte, bazen de münferit olarak “teshîr/Allah’ın emrine boyun eğme” fiili ile birlikte kullanıldığı görülmüştür. “Yıldız” anlamında kullanıldığı bir yerde ise “bir durumu nasıl planlayıp idare edeceğini düşünmek” anlamındaki kalıp ifadeyi oluşturan kelime bütününden birisidir. Özellikle kadim tefsirlerde “gövdesiz bitki” anlamının verildiği bir yerde ise güneşle birlikte “secde etme” fiilinin öznesi olarak zikredildiği görülmektedir. “Vahiy” anlamına geldiği pasajlarda ise dizimbilim içerisinde siyak ve sibak karinesi gereğince Kur’ân âyetlerinin inişi ile ilgili konular içinde geçmektedir. Yukarıda yapılan tespitlerin bir neticesi olarak Kur’ân’da geçen necm/nücûm maddelerinin metin içi bağlama dikkat edilmeden genellikle “yıldız” olarak anlaşıldığı dikkate alındığında, daha önce hakkında ayrıntılı bir spesifik bir çalışma yapılmayan bu alanda araştırmanın katkı sağlayacağı umulmaktadır. Ayrıca bu makalede ortaya konmaya çalışılan metodik yaklaşımın, çok anlamlı Kur’ân müfredatının, âyetler arasındaki dilsel anlam örgüleri çerçevesinde doğru bir şekilde anlaşılmasında yardımcı olması hedeflenmektedir.

Keywords: