Özet:

Bu çalışma, bazı metallerin (Al, As, Cd, Cr, Cu, Fe, Mn, Ni, Pb ve Zn) Karadeniz (Ordu, Türkiye) kıyısı boyunca dere ve evsel atık bölgelerine yakın noktalardan örnekleme yapılmış mermer yengeci Pachygrapsus marmoratus (Fabricius)’un dış iskelet, solungaç, hepatopankreas ve kas dokularındaki birikim ilişkilerinini etkileşimlerini araştırmak amacıyla yapılmıştır. Karadeniz boyunca 28 km'lik bir kıyı şeridini kapsayan çalışma alanı 41°03'46.42"-41°07'42.35"N enlemleri ve 37°28'45.63"-37°41'15.29"E boylamları arasındadır. Numunelerin metal içerikleri indüktif eşleşmiş plazma - optik emisyon spektrometrisi (ICP-OES) tekniği ile analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlar birlikte değerlendirildiğinde, sedimentte Fe>Al>Mn>Zn>Cr>Pb>Cu>As>Ni>Cd, suda Fe>Mn>Cr>As>Cd ve yengeç dokularında Al>Fe>Cu>Mn>Zn şeklinde gözlenmiştir. Yengeç örneklerinde, tüm metallerin dokularda birikim miktarının sırası solungaç>dış iskelet>hepatopankreas>kas şeklindedir. Al ve Fe, sediment ve yengeç dokularında baskın metaller iken, deniz suyu örneklerinde Al tespit edilmemiştir. Sediment, su ve yengeç dokularında birikimin etkileşimini ortaya koymak için bir korelasyon testi yapılmıştır. Metal-metal etkileşimleri ve bunların birlikte birikimi korelasyon testi ile tespit edilmiştir. Yengeç dokularında gözlenen, ancak deniz suyu ve sedimentte bulunmayan bu etkileşimler çalışmanın temel noktasını oluşturmuştur. Metal-metal etkileşimleri arasında en fazla anlamlı korelasyon solungaç ve dış iskelette gözlenmiştir. Ayrıca, solungaçlarda ve dış iskeletlerde metal konsantrasyonları daha yüksek bulunmuştur. Dış iskelette Mn-Al (r=0,954, korelasyon p<0,001), solungaçta Al-Fe (r=0,849, korelasyon p<0,001), Mn-Zn (r=0,854, korelasyon p<0,001), hepatopankreasta Al-Zn (r=0,882 korelasyon p<0,001) arasında kuvvetli korelasyonlar tespit edilmiştir. Hepatopankreasta Zn-Cu arasında ise orta dereceli bir korelasyon bulunmuştur. Bu metal-metal etkileşimleri metallothionein aktivitesinin bir sonucu olabilir. Sediment örnekleri ve yengeç dokuları arasında anlamlı ilişki bulunamamıştır (korelasyon p>0,05). Hatta sonuçlar göstermiştir ki deniz suyu ve sedimentindeki metaller, dokudaki birikime direkt dönüşmemiştir. Bu sonuç P. marmoratus'un dokularındaki metal miktarının çevresel kontaminasyonu yansıtmadığını göstermektedir ve aynı zamanda sediment sonuçlarının deniz suyu ve yengeç dokularından daha fazla metal birikimi miktarını gösterdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: