Özet:

Tanzimat dönemi, Osmanlı Devleti için büyük değişimi ifade etmektedir ve bu değişimden etkilenen alanlardan birisi de eğitimdir. 1869 yılında yürülüğe giren Maârif-i Umûmiye Nizamnâmesi ile ilk defa bu alanda etraflı bir düzenleme yapılmış ve devlet, başta resmî okullar olmak üzere gayrimüslim ve yabancılara ait okulların teftişi hususunda önemli bir adım atmıştı. İlerleyen yıllarda okulların teftişine büyük önem veren Osmanlı idarecileri, mekteplerin fizikî durumu yanında muallimlerin daha yeterli duruma gelmeleri için ayrı bir gayret sarfetmişti. Bu çalışmalar neticesinde ortaya çıkan ibtidaî mektepleri, yeni usule göre eğitim veren ilköğretim kurumu olarak varlığını devletin yıkılışına kadar devam ettirmiştir.Bu çalışmada, Birinci Dünya Savaşı yıllarında, yani Osmanlı Devleti'nin en sıkıntılı döneminde, Maârif Nezâreti müfettişlerinin Menteşe Livası'nda bulunan ibtidaî mekteplerinde yaptıkları teftiş ve bu teftiş neticesinde Nezârete gönderdikleri raporlarda ifade ettikleri hususlar hakkında bilgi verilecektir. Teftiş raporları bağlamında, mekteplerin fizikî durumları, muallimlerin eğitim ve öğretim bakımından yeterli olup olmadıkları, mekteplerin talebe sayıları ve derslere devam durumları, mekteplerde okutulan derslerin müfredat programına göre okutulup okutulmadığı, özellikle kırsal bölgelerdeki mekteplerde ziraat eğitiminin teorik ve pratik olarak uygulanıp uygulanmadığı gibi hususlar değerlendirilecektir. Ayrıca, bu dönem devletin savaş içerisinde olması ve askere duyulan ihtiyaca bağlı olarak çocukların beden eğitimlerine büyük önem verilmiş, müfettişler de teftiş esnasında çocukların "terbiye-i bedeniye"leri için yapılan çalışmaları kontrol etmişlerdi. Bu hususa bağlı olarak, raporlarda yer alan "gürbüz teşkilatı talimleri" ve bu talimlerin mekteplerdeki durumu hakkında da kısaca bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler: