Özet:

Kelâm ilminin temel araştırma sahası: Varlık, bilgi ve ahlâktır. Tanrı-evren, Tanrı-insan, insan-doğa ve diğer canlılar ve insan-insan irtibatı bu bağlamda önemlidir. Anılan irtibatları tesis etmek, hüsün-kubuh meselesini çözümleye bağlıdır. Hüsün-kubuh sorunu; ahlâkın kökenini ve mahiyetini incelemektedir. Ahlâkın temelinde öznenin iradeli ve özgür eylemleri vardır. İradenin eylem ile ilişkisi kurularak değerler araştırma alanına alınmalıdır. Değerlere köken arayışı onu işlevsel kılmak içindir. Teorik değerleri pratik değerlere aktarmak için değerlerin kökeni bulunmalıdır. Değerlere köken arayışı sonucunda karşımıza öznel ve nesnel değerler olmak üzere iki teori çıkacaktır: Öznel değerler kuramı özneye bağlıdır, nesnel değerler kuramı ise özneden bağımsızdır. Kelâm düşüncesinde birinci yaklaşımı sahiplenen Eş‘arî’dir. İkinci ise Mu‘tezile tarafından benimsenmektedir. Eş‘arî öğretide ahlâkî değerlerin kaynağı Tanrı’dır. Bu yaklaşımda ilahi kudretin hakkı ile ilahi hikmetin hakkı aynı oranda teslim edilmemiştir. Ancak özneye bağımlı hususların tamamının daima değişkenliği üzerinde ayrıca düşünmek gerekmektedir. Varlık veren ve varlığı belirleyen Tanrı’nın ahlâkı da belirlediğini savunan Eş‘arî dizgenin, görelilik/rölativite akımıyla eşitlenmesi ayrıca sorgulanmalıdır.

Anahtar Kelimeler: