Özet:

Aşılı karpuz fidesi kullanımı, stres koşullarına tolerans sağlaması ve verim potansiyelini olumlu yönde etkilemesi nedeniyle son yıllarda hızla artmaya başlamıştır. Sebzelerde aşılamada, kullanılan anaçlara bağlı olarak, meyve kalitesinde olumlu ya da olumsuz değişimler meydana gelebilmektedir. Bu amaca yönelik olarak yapılan araştırma sayısı ise sınırlı düzeydedir. Aşılı karpuz üretiminde, anacın meyve kalitesi üzerine etkisi tam olarak ortaya konulmamıştır. Bu çalışmada, karpuz anaç ıslah programında yer alan saf hat (bir adet Cucurbita moschata ve dört adet Cucurbita maxima) ve türler arası melez (beş adet C.  maxima × C. moschata)  kabak anaç genotiplerinin karpuzun kalite ve aroma içeriklerine etkisi incelenmiştir. Kontrol olarak aşısız Crisby F1 karpuz çeşidi, bir adet su kabağı anacı (Argentario F1) ve iki adet türler arası ticari hibrit anaç (Obez F1, Shintosa F1) kullanılmıştır. Tüm aşılı karpuzlarda; meyve eti, aşısız karpuza (10.73 N) göre daha sert olarak bulunmuştur. Anaç x kalem kombinasyonlarında meyve eti sertlik değerleri 13.75 N (K6/C) ve 22.53 N(M6/C) ve meyve kabuk kalınlığı değerleri 16.05 (K9/C) - 18.24 mm (Argentario/C) arasında değişim göstermiştir. Aşılı kombinasyonların büyük bir bölümünde meyve kabuk kalınlığı değerleri artmıştır. Kullanılan farklı anaçların, karpuzun meyve şekline etki etmediği tespit edilmiştir. Çalışmada bir anaç kombinasyonu hariç, tüm kombinasyonlarda aşısız karpuza göre daha yüksek suda çözünebilir kuru maddenin (% SÇKM) olduğu belirlenmiştir. En yüksek SÇKM oranı, M6/C (%12.87), M3/C (%12.53) ve B1/C (%12.50) kombinasyonlarında ölçülmüştür. Kullanılan anaca göre, C vitamini değerleri belirgin olarak değişmiştir. Aşılı karpuzlarda bu içerik; aşısız karpuza göre, %30.30 azalış (M3/C) ile %17.09 (Argentario/C) artış göstermiştir. İncelenen anaç/kalem kombinasyonlarının; 8 tanesinin aşısız Crisby F1 karpuz çeşidinden daha yüksek ve 4 tanesinin ise daha düşük likopen içerdiği tespit edilmiştir. Tat analizi sonucunda; M2/C (4.87), M3/C (4.53), B1/C (4.35), Argentario/C (4.29) ve Obez/C (4.14)  kombinasyonlarının aşısız karpuza göre (4.08) daha yüksek puan aldıkları belirlenmiştir. Ancak, incelenen anaç/kalem kombinasyonlarının büyük bir kısmında (9 adet) hafif derecede lifli yapının oluştuğu saptanmıştır. Karpuzda anaç kullanımının, uçucu aroma bileşiklerinin miktarı üzerine etkili olduğu belirlenmiştir. Belirlenen bileşikler arasında (Z,Z)-3,6-nonadien-1-ol (karpuz kokusu) bileşiği yönünden yüksek ve (Z)-6-nonen-1-ol (kabak kokusu) bileşiği yönünden düşük değerlere sahip M6/C kombinasyonu ön plana çıkmıştır. Tüm kalite ve aroma sonuçları birlikte değerlendirildiğinde; M6 ve M2 anaç genotiplerinin aşılı karpuz için en iyi yerli anaç adayları olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: