Özet:

Sosyal ilişkiler bağlamında insan, doğası gereği masum değildir. İnsan, her ne kadar derin düşündüğünü, bir olayı etraflıca ele aldığını iddia etse de zaman zaman hataya düşmesi muhtemeldir. Söz konusu hataların, kimi zaman küçük ölçekte kimi zaman büyük ölçekte olması mümkündür. Öyle ki peygamberler bile, ellerinde vahiy kaynaklı bir verinin bulunmadığı süreçte hataya düşmekten kurtulmamışlardır. Allah, onların bu tür hatalarını zelle/ayak kayması (Bakara, 2/36) diye nitelemiş, daha sonra ise en ideal davranış şeklini onlara göstermiştir. Bazen bir liderin emrindeki kimse, liderine farklı bir öneride bulunabilir. Bu konuda Hz. Peygamber’in hayatında farklı örnekler verilebilir. Mesela Bedir savaşında, askerî karargâhın tespiti konusunda bir sahabinin, Hz. Peygambere farklı bir yeri önermesi, Hz. Peygamber’in de onun görüşünü kabul etmesi bunun en canlı örneği sayılabilir. Malum olduğu üzere insanların bulunduğu her yer ve mekânda farklı görüşlerin, farklı yorumların bulunması da doğaldır. Bu itibarla insanları hatasız kabul etmek, bir bakıma onlara insanüstü bir statü vermek demektir ki bu, Kur’ân’ın konuya ilişkin öğretileriyle pek uyuşmadığı kanaatindeyiz. Farklı düşünme, farklı algı ve farklı yorumlar, beraberinde eleştiri aktivitesini de getirecektir. Zaten eleştiri, eksik kalan veya eksik görülen noktanın tamamlanması için en ideal araç durumundadır. Bu çalışmada tefsir sahibi Ebû Sehl Muhammed b. Abdurrahman el-Magrâvî’nin, el-Mufessirûn Beyne’t-Te’vîl ve’l-İsbât fî Âyâti’s-Sıfât adlı eserinde Hz. Musa ve üçüncü halife Hz. Osman hakkında Seyyid Kutub’u (ö.1966) eleştirisi ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: