Özet:

XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı’nın Batı’ya açılmasıyla aydınlar, hem kültürel ve sanatsal hem de dinî açıdan dönüşüme uğrar. Osmanlı’nın Batı’daki gelişmeleri geriden takip etmesini din merkezli yönetime bağlayan entelektüeller, dinde reforma gidilmesini öngören görüşler ortaya atarlar. Laiklik ilkesinin temelini kuran bu fikirler, dönemin yazarlarını da etkileyerek edebiyata yansımıştır. Türk edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu, II. Meşrutiyet’ten 1960’lı yıllara kadar edebiyat dünyasında olduğu kadar siyasî hayatta da aktif olmuş, savaşların kaotik ortamlarını yakından gözlemlemiş ve özellikle inkılapların topluma benimsetilmesinde önemli rol oynamış bir yazardır. İnkılapların benimsetilmesinde dinin işlevsel yanının kullanıldığı ve İslam algısının yer yer pasifize edildiği sanat ortamında Karaosmanoğlu, Kitab-ı Mukaddes’i kaynak alarak romanını farklı bir çizgiye taşımıştır. İslam’ın karşısına yer yer bir alternatif olarak çıkarılan Kitab-ı Mukaddes, salt şiirsel dili sebebiyle tercih dilmemiştir. Çalışmada inkılapçı ve aydınlanmacı bir yazar olarak Karaosmanoğlu’nun romanlarında Kitab-ı Mukaddes’e yaklaşımı söylem analizi üzerinden incelenecektir. Bu yolla Cumhuriyet’in kuruluş döneminde dinî işlevselleştiren sistemin edebiyat üzerinden nasıl ele alındığı ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler: