Özet:

Mustafa Kemal Atatürk, Türk Tarihi’nin son asrında en geniş onarım ve dönüşümü gerçekleştiren bir önder olarak Türklerin toplumsal hafızasında yerini almıştır. Hatta onun önderliğiyle gerçekleşen Türk İstiklal Mücadelesi sömürge idaresi altında kalmış, mazlum milletlerinde kurtuluş ümidi olmuştur. Muharebe alanlarında sergilediği askerî liderliği yanında, devlet kurucusu olarak siyasî ve sosyal alandaki önderliği de tartışılmaz olan Atatürk’ün, gerçekleştirdikleri dikkate alındığında “dönüştürücü/dönüşümcü lider” tanımlamasına uyduğu görülmektedir. Aslında Osmanlı aydınlarının XVIII. yüzyıldan itibaren Türk toplumu için düşünüp de bir türlü gerçekleştiremediği zihniyet değişimini, -öncelikle etrafındaki lider kadroyu örgütleyerek fikrî atmosferi oluşturduktan sonra köklü yenileşme çabalarını toplumsal tabana yayarak- başarıya ulaştırmış; Türk çağdaşlaşma tarihine adını silinmemek üzere yazdırmıştır. O, Türk milleti’ne manevi miras olarak bıraktığı akıl ve bilim temeline dayanan düşünce sistemine bağlı kalınmasını öğütlerken, Türkiye’de gerçekleştirmeyi planladığı bütün yenilik hareketlerini de bu temel üzerine inşa etmeye gayret etmiştir. O, “Milletimizin siyasî ve sosyal hayatında, milletimizin fikrî terbiyesinde de rehberimiz ilim ve fen olacaktır” derken, çağdaş uygarlık yolunda yapılan bütün yenileşme hareketlerinin bu temele dayandırılması mecburiyetini vurgulamıştır. Çağının bilim felsefesini temel alan Atatürk, daima insan unsurunu ön planda tutarak idarî bakımdan millî, siyasî bakımdan da “laik, demokratik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti”ni kurarken siyasî ve toplumsal dönüşümü büyük ölçüde gerçekleştirmiştir. Onun eğitim-öğretim hayatının ilk yıllarından itibaren ortaya koyduğu fikirler ve il¬keler ile takip ettiği yöntem ve gerçekleştirdiği yenilikler iyi analiz edilirse faa¬liyetlerin her aşamada aslında bir yönetici lider gibi değil de bir dönüştürücü lider olarak hareket ettiğini görülecektir. Onun önderliğinin eseri olan Türkiye Cumhuriyeti’nin bugün ulaştığı düzey, Atatürk’ün yerleştirdiği akılcı zihniyetin bir tezahürüdür. Bu yazımızda bir “millî önder” olarak Atatürk’ün liderlik özellikleri üzerinde kısaca durulduktan sonra XX. yüzyılın ilk yarısında gerçekleştirilen ve Türk milleti’nin büyük çaplı değişim ve dönüşümüne yol açan Türk inkılâbının başarısındaki rolü ve etkisi üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler: