Abstract:

Özet 20. yüzyılın ortalarından başlayaraq aşık sanatında bölge geleneklerinin araştırılması ön plana çıxmışdır. Bu sahede bir sıra elmi eserler yazılmış, Tovuz, Gedebey, Şirvan, Borçalı, Qazax, Qarabağ bölgelerinin aşık musiqisi ve icra geleneklerine hesr olunmuş kitablar erseye gelmişdir. Gencebasar mühiti diger bölgelere nisbeten en geniş coğrafi erazini ehate edir ve özünde bir sıra kiçik aşık mekteblerini birleşdirir. Burada Gence, Tovuz, Qazax, Gedebey, Şemkir, Daşkesen aşıqlarının ifaçılıq enenelerini özünde ehtiva eden mektebler cemlenmişdir. Azerbaycan aşık sanatına böyük töhfeler vermiş Gencebasar mühitinde bu senetin görkemli ustadları yaşayıb yaratmış ve öz istedadlı ifaları ile seçilmişler. O cümleden, besteçilik qabiliyyeti ile repertuarı yeni havalarla zenginleşdirmiş, dastançılık enenelerini inkişaf etdirmişler. Gencebasar aşıkları ifa etdiyi havalari saz ve balaban müşayietinde icra edirler. Duetler ve daha çox ansambl terkibi ile ifa edirler. Burada ilk defe aşıqlar ansamblı teşkil edilmişdir. Gencebasar aşıklarının yaradıcılığında bölgeye mahsus havalar vardır. Bunlardan “Baş Sarıtel”, “Orta Sarıtel”,  “İncegülü”, “Qazax sebzesi”, “Zülfüqar Dübeyti”, “Azaflı Dübeyti”, “Celal gülü”, “Gence gözellemesi” ve digerlerinin adını çekmek olar. Gencebasar aşık mühiti hem de destançılık eneneleri ile meşhurdur. Burada Azerbaycan aşık destanlarının esas kısmı toplanmışdır ve yaxud onların variantları mevcuttur. Gencebasar bölgesinde yaptığımız saha araştırmaları zamanı bele destanlardan biri olan “Melikmemmed ve Gülendam” destanıdır. Bundan başka Gencebasar aşıklarının repertuarında “Qurbani”, “Aşıq Aleskerin Gence seferi”, “Can bağça”, “Şah İsmayıl”, “Novruz ve Qandab”, “Koroğlu” ve diger destanlar da yer alır. Gencebasar aşıklarının vokal ses imkanları geniştir ve burada zil diapazon seciyyevdir. “Yanıq Keremi”, “Kerem gözellemesi”, “Ruhani”, “Baş Sarıtel” ve d. havalar bu gün genellikle enstrumental şekilde icra edilir. Gencebasar aşık mühitinin icra gelenekleri, hava ve destan repertuarı Göyçe ve Borçalı aşık mühitleri ile karşılıklı şekilde formalaşıb inkişaf etmişdir. Gencebasar aşıklarının bir çoxu Borçalı ustadlarında ders almış ve ya aksine buradakı aşıklar Tovuz, Qazax, Gedebey, Şemkir aşıklarının yanında şagirdlik etmişler. Neticede yaratıcılık geleneklerinin karşılıklı paylaşılması ve tesiri baş vermiştir.

Keywords: