Özet:

İslam düşünce tarihinde çeşitli ilimler içinde konu edinilen ruh meselesi, insanın kendini tanıma çabası, nefs ile olan ilişkisi, öbür dünyada iâde edilip edilmeyeceği gibi çeşitli yönleriyle ele alınmıştır. Bu meseleyi ele alan mutasavvıflar, kendi pencerelerinden olayı değerlendirerek ruhun varlığı, mahiyeti, nefis-beden ilişkisi ve ruhun sevap ve cezaya duçar olma meselesi gibi ruhla ilgili olan problemleri açıklamaya çalışmışlardır. Meseleye kayıtsız kalmayan Ubeydullâh es-Semerkandî, ruh konusundaki düşüncelerini Risâle fi’r-rûh adlı eserinde açıklamaya gayret etmiştir. Bu bağlamda müellifin ruh düşüncesini konu edindiğimiz bu araştırma, hem onun ruhla ilgili sorunlara nasıl yaklaştığını ortaya koymayı hedeflemekte hem de meseleye dair farklı fikirlere de atıf yapılarak Ubeydullâh es-Semerkandî’nin bu konuda durduğu yeri tespit etmeyi amaçlamaktadır. Böylece çalışmada tasavvuf, fıkıh ve kelam ilimlerinde mütehassıs olan Ubeydullâh es-Semerkandî’nin, bu kavrama ilişkin değerlendirmelerine yer verilerek ruh konusundaki görüşleri açıklığa kavuşturulması planlanmıştır. Bunun yanı sıra çalışmada, onun ruh üzerinden insan mahiyetini hangi şekilde izah ettiğine dair bilgilere ulaşılması da ele alınmıştır. Ubeydullâh es-Semerkandî, söz konusu risalesinde Ehl-i sünnet çizgisini savunarak filozofların görüşlerine karşı bir tavır takınmıştır. Müellif bu risalesinde ruhun mahiyeti, kadîm ve hadis oluşu, nefis anlamında kullanılması ve insanın sadece ruhtan mı yoksa ruh ile bedenle bir bütün olduğu gibi başlıkları kendi penceresinden değerlendirmeye çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler: