ASOS INDEKS
Views
4
XVIII. yüzyılda İstanbul’da çok sayıda hamam bulunmaktaydı. Bu hamamlar her gün binlerce kişiye hizmet vermekte, işgücüne önemli ölçüde istihdam sağlamaktaydı. Hamam işletmecilerinin yanı sıra hamamlarda çalışarak geçimlerini sağlayan tellak, natır, külhancı ve diğer hizmetliler de bulunmaktaydı. 1730 yılında meydana gelen Patrona Halil İsyanına önemli sayıda Arnavut karışmış ve Arnavut asıllı hamam çalışanları bu isyanda başı çekmiştir. İsyanın neden olduğu asayişsiz ve güvensiz ortam fazla uzun sürmemiş, yaklaşık iki ay sonra isyancıların ele başları cezalandırılmıştır. Devamında devlet isyana karışanlara ve Arnavut asıllı hamam çalışanlarına yönelik farklı bir siyaset izlemiştir. Hamam defterlerinde yer alan taahhütnamelere ve açıklamalara göre kazandıklarını memleketlerine götürmek için giden dirlik sahibi büyük ve küçük Arnavutların döndüklerinde hamamlarda işe alınmaları yasaklanmış, yerlerine Anadolu taraflarından gelen Türk uşaklarının, İstanbulluların ve Gayrimüslimlerin işe alınması istenilmiştir. Sultan I. Mahmud döneminde (1730-1754) İstanbul hamamlarında çalışanları kayıt altına almak amacıyla hamam defterleri tutulmaya başlanmıştır. Bu defterlerde İstanbul’da bulunan hamamların bulundukları mevkiler de belirtilmiştir. Çalışanlardan önce tellâklar sonra nâtırlar tek tek isimleri, var ise aile adları, lakapları ve geldikleri yerler ile kaydedilmiştir. Ayrıca söz konusu ise zimmî (gayrimüslim) statüleri de belirtilmiştir. Her bir hamam çalışanının kolayca tespitinin yapılması için bedensel görünümleri hakkında birkaç kelimelik özelliklerine de yer verilmiştir. Bu defterler, belirli bir zaman diliminde İstanbul’daki işgücünün belli bir kesiminin resminin çekilmesi, hamam çalışanlarının sayısı, iş kollarına ve yaş gruplarına dağılımı, memleket ve milliyet durumları ile ilgili önemli veriler sunmaktadır. Bu çalışma ile 1730 Patrona Halil İsyanı sonrası İstanbul hamam çalışanlarının demografik açıdan değerlendirilmesi, Balkan asıllı unsurların özellikle de Arnavutların işgücüne katılım düzeyinin belirlenmesi amaçlanmıştır.
There were many baths in Istanbul in the 18th century. These baths served thousands of people every day and provided significant employment to the workforce. In addition to the Turkish bath business owners, there were also tellâk (bath attendant), nâtır (watchman), külhâncı (furnace stoker) and other servants who made their living by working in the baths. A significant number of Albanians were involved in the Patrona Halil Rebellion (1730), and bathhouse workers of Albanian origin took the lead in this rebellion. The unsafe and unsecure atmosphere caused by the rebellion did not last long, and the ringleaders of the rebels were punished after about two months. Subsequently, the state followed a different policy towards those involved in the rebellion and bath workers of Albanian origin. According to the commitments and explanations in the bath books, the Albanians who had large and small landowners who went to take their earnings to their hometowns were forbidden to be employed in the baths when they returned. Instead of Albanians, Turkish servants from Anatolia, Istanbul and non-Muslims were asked to be recruited. Bath books began to be kept in order to record the employees in Istanbul baths during the reign of Sultan Mahmud I (1730-1754). In these notebooks, the locations of the baths in Istanbul were also indicated. Before the workers, the bath attendants and then watchmen were recorded with their names one by one, their family names, if any, their nicknames and the place they came from. In addition, their dhimmi (non-Muslim) status was also stated if any. In order to easily identify each bath worker, a few words about their physical appearance were also included. These notebooks provide important information about taking a picture of a certain segment of the workforce in Istanbul, the number of bath employees, their distribution by business lines and age groups, their hometowns and nationalities in a certain period of time. It is aimed to evaluate the demographics of Istanbul bath workers with this study after the Patrona Halil Revolt (1730), and to determine the labor force participation rate of people of the Balkan-origin people, especially Albanians.
Article Detail 
Similar Articles
Download PDF
Journal Information
Listen Paper
Cite
Print This Page
Share
Mendeley
