Abstract:

Efsaneler, anlatıma dayalı bir tür olarak edebî zevkinin yanı sıra evrenin döngüsüne, dönemlerin düşüncelerine tanıklık eder. Halk kültürüne rehberlik eden öyküleriyle olarak geçmişle gelecek arasında bağlar kurarlar. Her bir efsanenin yeniden anlatılması, içinde barındırdığı düşünce yapısını tekrar inşa etmesi ve canlılığını sürdürmesi anlamına gelir. Efsaneler dış yapılarında bir kalıba ihtiyaç duymazlar. Efsaneler bir terim olarak kullanılması yanında, günlük dilde hem olumlu hem de olumsuz anlamlar taşırlar. Efsanelerin değişen bağlamlarının nasıl bir seyir izlediği üzerine çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Değişime uğrayabilen bir tür olan efsanenin izinden giderken yapı, içerik, icra ve işlevleri bakımından farklılıklarını ve benzerliklerini takip etmek, sonuçlar çıkarmak gerekir. Efsanelerin geçmişi içinde oluşumu, tasnifleri, işlevleri, motifleri, icra ortamları ele alınır. Ortamda güvene dayalı anlatımlar devam eder. Günlük yaşamla olan bağları üzerinden varlığını sürdürür. Geçmiş zamanın efsaneleri köken mitleriyle, sözlü tarihle, dikkat çeken gizemleriyle sıkı dokuları vardır. Öyle ki sözlü tarih ile efsanevi tarih zaman zaman birbirine karışır. Bugünün efsaneleri kut döneminden İslam sonrasına taşınırken düşünce yapıları mitten, dinî ve bilimsel alana doğru ilerler. Deccal geçmişle bugün arasında sadece fantastik bir bağ kurmaz. Modern insanın korkularını ve inanç dokularını da yansıtır. Ondan ilham alınarak yeni kurgular oluşturulur. Etiyolojik efsaneler, dinin dışındaki köken bilgilerinin rehberi konumundadır. Tarihî efsaneler sosyo-kültür tarihini tamamlar. Bir coğrafyanın gerçek fethi o mekânların gizemli öyküleriyle sağlanır. Olağanüstü varlıklar ve olaylar çaresizliğin gizemini içinde taşır. Ödül ve ceza arasında bir tembih en etkin şekilde yapılır. Mistik efsanelere ihtiyatlı ve pedagojik olarak yaklaşmak gerekir. Efsaneler gelecekte de modern insanın ihtiyaçlarına cevap verir niteliktedir. İnanma ihtiyacı içinde efsaneler kendine her zaman yer bulur. Kültür sektörünün ürettiği sanal kahramanlar efsanevi bir dünya içinde yerlerini alırlar. Medya sektörü insan zihni ile oynamaya devam edecek, yeni sanal efsaneler ile inandırıcı işlere damga vurulmaya çalışılacaktır. Mitin köken bilgileri üzerinden çağdaş araç gereçlerle yeni efsanevi tipler oluşturulmaktadır. Ulaşılmaz kişiler dönemin sanatçıları, sporcuları, bilim insanları olacaktır. Çok tanrılı dönemlerin efsanevi bilgileri yüceltilen insanların elinde yeni bir şekil bulmaktadır. Tüketim kültürü, kültür endüstrileri, popüler kültür, projelerle müşteri bulacaktır. Barbie bebekler gibi yeni sanal dünyalarda yeni efsaneler üreteceklerdir. Büyülü oyunlar ve görseller üzerinden bir tüketim sektörü, çocuklar ve gençler başta olmak üzere her zaman dünya pazarını kontrol etmek isteyecektir. Filmlerden, dizilere, oyun ve oyuncaklardan eğlence sektörünün her alanında sanal ve efsanevi kahramanlar üreteceklerdir. Beğeniye dayalı insanın kendini efsaneleştirmesi, inançları tutkuya dönüştürecektir. Yeni dünyanın görselleri içinde kendi kültürlerini yenileyemeyenler, yenileyenlerin izlerinden gitmek zorunda kalacaklardır.

Keywords: