Özet:

Tanzimat Dönemi ile birlikte Osmanlı aydınlarının dikkati sosyal meseleler üzerine yoğunlaşmış, devrin edebiyatı da halka dönük bir nitelik kazanmıştır. Bu dönemde edebiyatımıza giren ve hızla gelişmeye başlayan roman türü, sosyal meselelerin işlenmesinde önemli bir araç hâline gelmiştir. Bu türün ilk emektarı olarak nitelendirebileceğimiz Ahmet Mithat Efendi, kendi devrinde geniş bir okuyucu kitlesine ulaşan ve bu vesileyle halkı eğitme kaygısı güden sanatçılarımızdandır. Onun eserlerindeki kadın ve erkek karakterler, olumlu ve olumsuz yönleriyle gerçek hayattaki karşılıklarının birer numunesi olarak sunulmuş, iyi veya kötü davranış kalıplarına örnek teşkil etmişlerdir. Kadın eğitimi, dönemin tüm aydınları gibi Ahmet Mithat’ın da başlıca meselesidir. Kadınların eğitilmesini ve toplumsal yaşam içerisinde saygın bir mevkiye ulaşmasını samimiyetle arzulayan yazar, bir yandan eserlerinde iyi eğitimli, ahlâklı, fedakâr ve çalışkan karakterler vücuda getirirken bir yandan da yazmaya yeteneği olan kadınları destekler ve yönlendirir. Onun en sadık öğrencisi, ilk Türk kadın romancısı Fatma Aliye Hanım’dır. Üstat konumundaki Ahmet Mithat’ın Diplomalı Kız romanıyla çırak konumundaki Fatma Aliye’nin Refet romanı karşılaştırmalı olarak ele alındığında iki yazarın aynı sosyal tema üzerinde birleşen düşüncelerini takip etmek mümkündür. Ahmet Mithat’ın Türk edebiyatına kazandırdığı ilk okullu kız olan Julie’nin yarattığı örnek, Fatma Aliye’nin Refet’iyle yerli karşılığını bulmuştur.

Anahtar Kelimeler: