Özet:

Bu çalışmamızda, modern felsefenin öncüllerinden olan John Locke’un felsefesinde töz problemini incelemeyi amaçladık. O, 17. yüzyılın üç büyük rasyonalist filozofu Descartes, Spinoza ve Leibniz’in aksine realist ve ampirist bir filozof olarak ön plana çıkmıştır. Locke, bir metafizikçi olmamasına rağmen, töz problemini, çağının felsefi atmosferinin ve özellikle de epistemolojisinin bir sonucu olarak tartışmıştır. Bu bağlamda o, töz idesini, bilginin kaynağı, ölçütü, kapsamı, sınırları ve gerçekle olan bağıntısını belirmek için araştırmıştır. Locke’a göre, Descartes, Spinoza ve Leibniz gibi filozofların iddia ettiği gibi, zihnimizde doğuştan töz idesi yoktur. Töz fikri zihnimizde sonradan basit idelerin bileşmesiyle oluşmuştur. O, töz tartışmasında Descartes’ın ontolojisinden ayrılmasına rağmen, onun üçlü töz öğretisini benimsemiştir. Locke’da da birincil nitelikte töz ve ikincil nitelikte töz olmak üzere üç tür töz vardır. Birincil nitelikte töz Tanrı, ikincil nitelikte tözler ise ruh ve maddedir. Zihinde her üç töz idesi de doğuştan değildir. Tanrı idesine duyularımız, algılarımız, aklımız, ideler, çıkarım ve özellikle ahlak kurallarından hareketle ulaşırız. Tanrı, “yokluktan varlık ve varoluş üretilemez” ilkesinin bir sonucu olarak, ilksiz-sonsuz ve zorunlu bir varlık olarak vardır. Tinsel bir varlık olan ruh töz idesi, zihnimizde, düşünme, anlama, isteme, bilme gibi basit idelerin bileşimi sonucu oluşmuştur. Ruh töz idesinin özellikleri düşünme, hareket ettirme gücü ve özgürlüktür. Madde töz idesi ise duyusuz, algısız, düşünemeyen ve kendiliğinden hareketi olmayan bir tözdür. Maddeye düşünme ve hareket etme gücünü veren Tanrı’dır. Maddi töz idesinin özelliği ise yer kaplamadır. Maddede, düşünme, duyumsama, algılama, irade ve özgürlük yoktur. Böylelikle Locke, töz probleminin çözümüne rasyonalizmin aksine realist ve ampirik bir bakış açısı getirmiştir.

Anahtar Kelimeler: