Özet:

Karşılaştırmalı edebiyat, kültürler arası etkileşimin edebî eserlere yansıyan yönlerini araştırarak edebiyat tarihi, sosyal tarih ve kültürel değişimlere ışık tutmayı hedefleyen bir alandır. Karşılaştırmalı edebiyat, edebiyat biliminin bir alt dalı olarak 18. yüzyıl sonu ile 19. yüzyıl başında ilk olarak Fransa’da ortaya çıkmıştır. Kavram olarak günümüzdeki hâline gelinceye kadar pek çok süreçten geçmiştir. İlk çıkış noktası ulusal edebiyatı güçlendirme kaygısı olmuştur. Daha sonra başka ülke edebiyatlarının merak edilmesiyle gelişimini sürdürmüştür. 1870’li yıllarda üniversitelerde karşılaştırmalı edebiyat sayılabilecek derslerin okutulması ve diğer taraftan hız kazanan çeviri faaliyetleri bu disiplinin gelişimine yön vermiştir. Karşılaştırmalı edebiyatın gelişiminde süreli yayınların oldukça etkisi olmuştur. Hugo Meltz tarafından 1877 yılında yayımına başlanılan Karşılaştırmalı Edebiyat Tarihi Yazıları dergisine paralel olarak Osmanlı’da Tercümân-ı Hakîkat gazetesi 27 Haziran 1878 yılında çeviri faaliyetleri ve çeviriyi önemseyen bir misyonla yayım hayatına başlamıştır. Gazetede çeviri faaliyetleri ile birlikte çok sayıda edebî türde karşılaştırma yazıları da yayımlanmıştır. Tercümân-ı Hakîkat gazetesinde özellikle 1883 yılından itibaren edebî hareketliliğe katkı sağlamış olan Muallim Feyzî’nin, gazetenin 21 Ocak 1884 tarihli 1689 numaralı sayısının “Edebiyat” sütununda “Fıkra-ı Edebiyye 2” başlıklı bir karşılaştırma yazısı yayımlanmıştır. Bu çalışmada onun Fars Edebiyatının 14. yüzyıl şairi Hâfız ile 15. yüzyıl Osmanlı dönemi Klasik Türk edebiyatının önde gelen şairlerinden biri olan Ahmet Paşa hakkında bir mısra üzerinden kaleme aldığı ve gazetede o döneme kadar ilk kez görülen bu karşılaştırma metni değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler: