Özet:

Her şair içinde yaşadığı ortamın kültüründen etkilenir. Geniş bir coğrafyaya yayılan, içinde pek çok kültür barındıran Osmanlı Devleti’nin aydın kesimini oluşturan divan şairleri de çevrelerine duyarsız kalmamış şiirlerinde bu unsura doğrudan veya dolaylı yer vermiştir. Klâsik şairlerin coğrafyayla ilişkisi farklı türlerde metinlerin ortaya çıkmasını sağlamış, coğrafya dekoratif bir öğe olarak kullanımı yanında gerçek yönüyle de metinlerde yer almıştır. Edebî eserler belli bir tarih ve coğrafya içinde oluşur. Bu sebeple edebiyatı iyi anlamanın bir yolu da coğrafyayı iyi tanımaktan geçer. İnsan hayatının bir parçası olan coğrafya edebî eserlere mekân ve içerik sağlar. Şairin hayatını şekillendiren temel etkenlerden olan coğrafya onun hayatında önemli bir yere ve etkiye sahiptir. Edebî eserler bize şairin içinde yaşadığı coğrafya, toplumun örf, adet ve gelenekleri, sanat anlayışı ve döneminin bazı olayları hakkında da önemli ipuçları sunar. Divan şairleri doğdukları, bulundukları veya bir müddet yaşadıkları yerler, kasaba ve şehirler hakkında onları övücü tarzda şiirler kaleme almışlardır. Klâsik Türk Edebiyatı’nda bir şehri veya yerleşim yerini konu edinen bu şiirler edebî eser olmanın yanında o şehrin tarih ve kültürüne de kaynaklık eder. Bu eserlerde genellikle söz konusu şehir, tabiat güzelliklerinden mimarî eserlerine, güzellerinden meşhur kişilerine kadar birçok yönüyle methedilir. Ancak şehir konulu eserler içinde az da olsa mersiye ve hicivler de bulunmaktadır. Bu makalede şehir kavramı ve şiirle olan ilişkisi hakkında kısa bilgi verildikten sonra divan şiirinde bir gelenek haline gelen şehir şiirlerine değinilecektir. Daha sonra şiirlerinde gerçek coğrafyayı işleyen 19. Yüzyılın Rumelili şairlerinden Benderli Cesârî tanıtılıp divanında şehirler için yazdığı 11 şiir yorumlanarak şairin şehir algısı anlamlandırılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: