Özet:

Tarihi boyunca stratejik konumu, yer altı ve yerüstü zenginlikleri nedeni ile sık sık dış müdahelelere maruz kalmış olan Kafkasya, pek çok direniş hareketlerine sahne olmuş, kavgalı bir coğrafyadır. Bölgede son zamanlara kadar devam edecek olan bu hareketlilik, edebî çalışmalarda dikkati çeken epik ve hamasi üslubun da önemli kaynakları arasında yer alır. Azerbaycan edebiyatı, söz konusu gelişmeler sonucu olarak ortaya çıkan sosyo-psikolojik tavrın, kültürel çalışmaları şekillendirdiği sahalar arasında önemli bir yer tutar. Özellikle XIX. yy’ın son çeyreği ile XX.yy’ın başlarında, sahada edebi çalışmaların daha aktif ve daha dinamik bir nitelik kazandığı görülür. Bu süreçte Batılı fikirler ile birlikte, dış dünyadaki siyasi olayların, özellikle Türkiye ve İç Asya’da baş gösteren meşrutiyet ve bağımsızlık hareketlerinin rolü büyük olmuştur. 1906-1911 yılları arasında İran’da, efsanevî lider Setter Han liderliğinde yürütülen bağımsızlık mücadelesinin, edebi sahadaki yansımaları bu tavrın örnekleri arasında gösterilebilir. İran inkılabı olarak da bilinen bu hadiseyi edebi bir üslupla ele alıp işleyen söz konusu eserlerde, isyanın nedenlerini, meşrutiyetin halk üzerindeki etkilerini ve başlıca aktörler hakkındaki izlenimleri bulmak mümkündür. Bu çalışmada İran İnkılâbı kronolojisi esas alınarak, Azerbaycan’da sürecin edebi çalışmalara hangi ayrıntılar çerçevesinde yansıtıldığı incelenmiştir. <

Anahtar Kelimeler: