Özet:

Arap dil kurallarının tespit edilmesinde mana faktörü çok önemli bir etkiye sahiptir. Zira dilin sentaktik (nahvî) kurallarının neredeyse tümünde bu faktörün etkisini görmek mümkündür. Mana faktörü, zâhiren tespit edilegelmiş dil kurallarının dışına çıkıldığını gösteren durumlarda özellikle dikkate alınmıştır. Başka bir ifadeyle dilci ve gramercilerin çoğu, bazı ayet, şiir ve edebi ibârelerde zahiren rastlanılan gramer problemlerini çoğunlukla bu faktör doğrultusunda çözmeye çalışmışlardır. Bazı kelimelerin yapı değişikliğine uğramasında özellikle masdar ve kırık çoğul vezninin tespit edilmesinde ya da aslı itibariyle ortak bir manada birleşen birçok kelimenin sadece belirli bir vezin kipinde kullanılmasında da mana faktöründen yararlanılmıştır. Aynı şekilde bazı lâzım (geçişsiz) fiillerin belli bir vezinde kullanılması, bu fiillerin anlamca birbirlerine benzemeleri üzerinden gerekçelendirilmeye çalışılmıştır ki tüm bu yaklaşımlar mananın morfolojik etkisini göstermektedir. Bu bağlamda makale, bir yandan Arap dil kuralarının tespitinde sesletimden/telaffuzdan ziyade mana faktörünün göz önünde bulundurulduğuna somut örnekler doğrultusunda değinmekte, diğer yandan belirli birtakım kelimelerin yapı değişikliğine mana-vezin ilişkisi çerçevesinde dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler: