Özet:

Daha once, birbirine dik yerle§tirilmi§ iki sismometrenin kollarm1 bir kaydedici galvanometrenin UQlarma baglamak suretiyle, yer hareketinin herhangi bir cliizlem iizerinde b1raktrg1 bile§enin kaydm1 yapabilen 2S - Sismogra.flarm teorik geli§tirmeleri ve sisteme ait formiillerden elde edilen say1sal (kantitatif) neticelerin incelenmesi yap1lm1§tI. Aynca, baglanan sismometrelerin pozisyonlarma bagh olarak, bu diizlem bile§kelerin horizontal veya vertikal olabildikleri ve 'P' veya 'S' sismik dalgalarmdan genelde sadece biri !le kaydedilmi§ sismogramle.rm elde edilecegi k1saca ileri siiriilmii§tii. Bu makalede 2S - sismografm gerek alet, gerekse kay1t olarak oldukQa farkh karakteristiklere sahip olmas1 nedeniyle, sismoloji bi!imine bu farklarmdan dolay1 saghyabilecegi katk1larm ilk imkanlarmm neler ve nas1l olacagmm bir ara§tirllmas1 yap1ldi. Oncelikle, sistem, yerin Lir diizlem iizerine dii§en bile§kesini direkt bir §ekllde kaydedebilmesinden ba§ka, yerin partlkiil hareketlerinin dogrultusuna bagh olarak baz1 sinyalleri alQak bir biiyiitmeyle (hatta bazende hiQ kaydetmeme §eklinde) kay1t yap1labildlginden, dogrultuya bagh (directional) bir silzgeQ (filtre) yapma ozelJiglnide ta§1maktad1r. Aynca, baz1 sismik dalgalarm daha iyi bir §ekilde alg1lanmasma f1rsat verilmesi, bu sismografm sismog"!"ammda goriilebilecek ozelliklerdendir. Bi;nu, 'P' ve 'S' sismik dalgalarmm yay1lmalan esnasmda partikiil hareketlerinin polarizasyon bak1mmdan birbirine dik olu§lan gibi bir i!i§ldnin her an mevcud olmas1 ve diger taraftan 2S - sismografm da aralarmda 90 ° lik polarlzasyon fark1 bulunan iki hareketten birini, sismometrelerin meydana getirdigi «ak1mlarm toplaml)) degerini ise, (§ayet s1f1r degilse) farklanyla kay1t etmek suretiyle yapabilmektedlr. Sismogramlarda genelde goriilen bilyilk amplitildlil ( ornegln horizontal 2S - sismograf iQin) 'SH' ve 'Love' dalgalarmm bile§enlerinin farklanyle (dti§ilk magnifikasyonla), 'P' leri ise toplamlan ile (bilyilk magniflkasyonla) kaydetmek olas1hg1 bilhassa bir Qift zit baglanm1§ 2S - sismografla herzaman iQin mevcuttur. Bu, ka.y1tlarda signallerin amplittidlerl bak1mmdan bir standartla§ma temin edilmektedir kl, slsmogramlarda (llneer olm1yan sapmalara yol aQmadan) daha yilksek bir lcatsay1 ile bilyiltmeye (en azmdan statik bilytitmeye) f1rsat vermekte, dolayis1yle artabilecek dinamik genlik ile de dedeksiyonu kolaylaf}t1rabilmektedir. Ve yine, kay1ttan once birle§tirilen sismometre bile§enlerinln normal bir slsmografa nazaran sismik dalgalar1 tam !Qin ay1rtedici ilave bilgiler verecegi gibi, birle§ik kay1t olarakta en gilvenilir bir kay1t §eklini olu§turmaktad1r. 2S - sismograt', yukandaki farkh dedeksiyon ozelliklerinden ba§ka, normal bir sismografa nazaran daha yumu§atilm1§ bir cevap egrlsine sahip olmas1 ve kaydedicisinin (galvanometrenin) bir yerine iki sismometrenin output'lan ile beslenmesl neticesi, sismometre imalatmda degerlendirilebilecek, daha dil§ilk bir elektrodinamik (motor) sabitine gereksinim duyulmas1 glbi nedenlerle, alet olarak ta sismografide yeni bir yakla§Im nltelig·i ta§1maktad1r.

Anahtar Kelimeler: