Abstract:

Edat tek başına bir anlamı olmayan, cümle içerisinde isim veya isim soylu kelimelerden önce ya da sonra gelerek bağlı olduğu kelimeler ile fiiller, fiilimsiler, isimler arasında çeşitli anlam ilgileri kuran, cümleye farklı anlamlar katan, gramer görevli bağımsız kelime türüdür. Edatlar cümlenin yardımcı parçalarının en küçük grubunu oluşturur, birlikte kullanıldıkları kelimelerin, kelime gruplarının ve cümlelerin kullanışlarına, ifade kabiliyetlerine yardım eder. Edatlar sözcükler arasında ilgi kurarken aynı zamanda tümleç öbekleri oluşturur, bu öbekler bazen zarf tümleçleri gibi yüklemi neden, zaman, yer, yön, amaç, nitelik, nicelik, karşıtlık, soru, benzerlik, vasıta, beraberlik, açıklama bakımından bazen de dolaylı tümleçler gibi yönelme, bulunma, ayrılma bakımından tümler. Farsçada özellikle nazım ve nesir türünde kaleme alınan klasik eserlerde edatların birbirlerinin yerine ve öz anlamları dışında farklı anlamlarda kullanıldığı görülmektedir. Çeşitli kullanım alanları ve farklı görevleri olan, isme –e halini veren به edatı da از، با، بر، برای، تا، در، نزدِ، از روی، از جهتِ، به سوی، مطابقِ، به واسطۀ، به سببِ  gibi edatlar yerine kullanılarak öz anlamı dışında -i,  -de, -den, ile, için, üzerine, üzerinde, -e doğru, tarafına, -e karşın, karşılığında, -e rağmen, yerine, kadar, bir, bakımından, gibi, sebebiyle, yüzünden, -e uygun, -e göre, -iken, olarak, altında, hakkında, yanına, yanında, -dığı zaman, yoluyla, …gibi birçok anlamı karşılamaktadır. Çalışmada به edatının klasik şiirde kullanım alanları, görevleri ve farklı anlamları Firdevsî, Enverî, Hakânî, Attâr, Mevlânâ, Irâkî, Saʻdî, Evhâdî, Hâfız gibi klasik Fars şairlerinin şiirlerinden tarafımızca tespit edilen örneklerle incelenmiştir. Örneklerin sayfa numarasının yanında beyit numarası da verilmiştir. Kendinden sonra gelen kelimeye tamlama kesresi ile bağlanan edatlarda kesre işareti gösterilmiştir. 

Keywords: