Abstract:

Akıl konusu ilk dönemlerden itibaren tıpçılar, felsefeciler ve Müslüman düşünürler arasında ilgi odağı olmuştur. İslam dünyasında Hicrî III. yüzyıldan itibaren bu konuda müstakil eserler kaleme alınmıştır. Sarf edilen sözler ise daha çok insan odaklı olarak dile getirilmiştir. Zira akıl insanı hayvanlardan ayıran en önemli yeti olarak kabul edilmiştir. Neml Sûresi’nde bahsi geçen Hüdhüd kuşu ile karıncanın söyledikleri ve yaptıkları bir mucize çerçevesinde değerlendirildiği için, hayvanların da bir aklı olabileceği ihtimali göz ardı edilmiştir. Oysa bunlarla birlikte bütün mahlûkatın Allah’ı zikretmesi, Süleyman’a (a.s) kuşdilinin öğretilmesi vb. hususları haber veren ayetlerin içerdiği ayrıntılar göz önüne alınarak bir sonuca gidilmelidir. Görülecektir ki hayvanların da bir aklı vardır. Sahâbe’den Ebû’d-Derdâ da kısmi bir akla sahip olduklarını kabul etmektedir. Ayrıca bazı hadis rivayetleri içerdikleri ayrıntılarla hayvanların aklı olduğunu teyit etmektedir. Hayvanlar müktesep değil, matbu (doğuştan/kodlanmış) bir akla sahiptirler. Mükellef olmayışları akılsız oluşlarından değil, insan olmayışlarındandır. Hayvanların akıl sahibi olmaları insanlara itaat etmelerine engel bir husus değildir. Ayetlerin de açıkça dile getirdiği gibi onlar birçok konuda insanın hizmetine sunulmuştur. 

Keywords: