Özet:

Deyimler ait oldukları milletin düşüncesini, milli özelliklerini yansıtan dil birimleri olmakla, dilden dile geçmek, bir-birine etki sağlamak gibi özellikleri vardır. Bu sebeple deyimlerin ait oldukları coğrafi araziler o geniş bölgeye has yönlerini genel olarak farklı ülkelerin deyim, atasözleri ve lugatine geçirmektedir. Türklere has özelliklerin ise en başında gelenlerden biri kadının Türk toplumunda ve bu topluma has aile yapısında rolüdür. Bu nedenle Türklere has dil birimlerinde, halkbilim örneklerinde kadının izinin sürülmesi özellikle ilgi çekmektedir. Deyimlerde kadın odaklı konular ilk olarak anne motifi esasında şekillendirilmiş, anne sevgisi ve şefkatine dair çok sayıda deyimler senelerce kullanılmıştır. Buna rağmen kadın odaklı konular yalnız anne motifi ile oluşmamıştır. Evlenmek, gelin olmak konularına da deyimlerde sıkça rastlanılmış ve çok amaçlı kullanım şekilleri ortaya çıkmıştır. Kadın adlarının ve “hanım” kelimesinin kullanımıyla yaratılmış deyimleri bir başka grupta toplamak mümkün. Genel olarak, Türklere ait metinlerde kadın izlerini ararken özellikle “Kitab-ı Dede Korkut”tan bahsetmek gerekir. Eskiçağ Türk yaşamının izlerini yansıtan destanlarda kadının değeri hoş deyimlerle anlatılır. Bu anlamda destanlarda kadınların bazı anlarda eleştirilmesinden tutun da, kadının aile içindeki rolüne kadar pek çok konuda bilgi almak mümkündür. Makalede “Kitab-ı Dede Korkut” destanı bu anlamda özellikle dikkate alınmış ve araştırılmışdır. Anneye övgü destanlarda ona unvanlanan bir çok hitâblarda yer almış, aynı zamanda kadınlara yönelik negatif düşünceler de bazı noktalarda yansıtılmıştır. Bahsedilenlerden başka, makalede evliliğin ve çocuk sahibi olmanın önemi, kız evlatla erkek evlat arasında fark gibi bir çok konulara dair deyimler de araştırma konusu olarak ele alınıyor.

Anahtar Kelimeler: