Özet:

İslâmî konulara dair kırk hadisi ezberleme hakkındaki rivayetler dolayısıyla Arap ve Fars edebiyatında başlayıp devam edegelen “hadîs-i erbaîn” yahut “çihl hadîs” derleme, tercüme ve şerh faaliyeti, Türk edebiyatında da çok rağbet görmüş; bu türde tahminen 14. asırdan çağımıza kadar pek çok eser meydana getirilmiştir. Abdülkadir Karahan’ın bu mevzuda telif ederek ilkin 1954’te, sonra bazı ilâvelerle 1991’de yayınladığı hacimli eseri, Arap, Fars ve Türk edebiyatında kırk hadis derleme, tercüme ve şerh çalışmalarının tarihî gelişimini ortaya koymuştur. Aynı konuda son 25-30 yıldır yapılan ilmî araştırma ve yayınlar, Türk edebiyatı tarihinde kırk hadis türüyle alâkalı eserlerin tesbit edilenlerden daha fazla sayıda olduğunu göstermektedir.   Kırk hadis tercümesi konusunda yazılmış ve bugüne kadar müstakil olarak incelenmemiş eserlerden biri de Bursa’da yayınlanan Nilüfer dergisinde 1889-91 yılları arasında tefrika edilmiştir. İsmi bildirilmeyen mütercim, hadislerin Arapça asıllarından sonra ikişer beyitli kıt’alar hâlinde Farsçaya tercümelerini nakletmiş; nihai olarak Hz. Peygamber’e nisbet edilen o Arapça sözlerin Türkçe manzum çevirilerini sunmuştur. Mukayese sonucunda anlaşıldığına göre, buradaki hadisler Abdurrahmân-ı Câmî’nin (1414-1492) kırk hadis türündeki eserinde yer alan rivayetler, Farsça kıt’alarsa onların tercümesi olmak üzere yazdığı şiirlerdir. Kitapçığı için “Kırk Dilber” adını seçen mütercim, Câmî’nin söz konusu manzumelerini Türkçeye tercüme etmeye çalışmamış; doğrudan doğruya hadislerin çevirisi mahiyetinde birer kıt’a yazmıştır. Kıt’alarında “feilâtün mefâilün feilün” kalıbını kullanan şairin bazı mısralarında görülen imaleleri ve nadiren rastlanan zihaflarıyla birkaç kafiye kusuru bir tarafa bırakılırsa, tercüme işinde hayli başarılı olduğunu söylemek mümkündür. Bu çalışmada Arap harfli dergi sayfalarında kalmış ve kırk hadislere dair ilmî yayınlarda ele alınmamış bir 19. asır yadigârının tanıtılarak neşredilmesi hedeflenmiştir.      

Anahtar Kelimeler: