Özet:

Zn eksikliği, bitkisel üretimde ve özellikle kireçli topraklarda büyüyen tahıllarda dünya çapında bir besin kısıtlamasıdır. Farklı çinko sülfat uygulama yöntemlerinin buğday tahıl verimi, agronomik özellikleri ve tahıl mikrobesin maddeleri üzerine etkisini incelemek amacıyla, kireçli toprakta bir saksı denemesi, tesadüf blokları faktöryel deneme desenine göre dört tekrarlamalı, 30 uygulamalı (6 Zn uygulama yöntemi ve 5 buğday genotipi) olarak gerçekleştirilmiştir. Uygulamalarda birinci faktör olarak 6 adet Zn uygulama yöntemi [(1) kontrol (Zn uygulaması yok), (2) toprak uygulaması (5 mg Zn/kg toprak), (3) tohum uygulaması (%3 (w/v) Zn/1kg tohum, (4) kök uzatma ve erken tane dolum aşamasında yaprak gübrelemesi (çinko sülfat 0.44 g Zn/L oranında püskürtme), (5) tohum uygulaması + yaprak gübrelemesi (3. ve 4. uygulamaların kombinasyonu) ve (6) toprak uygulaması + yaprak gübrelemesi (2. ve 4. uygulamaların kombinasyonu)] ve ikinci faktör olarak 5 adet buğday genotipi [iki ilkbahar ekmeklik buğdayı ('Pishtaz' ve 'Sivand') ve üç ilkbahar makarnalık buğday ('Diyarbakır-81’, ‘Bisu-1’ ve ‘45558’ hattı] ele alınmıştır. Hem toprak hem de yaprak çinko uygulama yöntemleri verim ve tane Zn konsantrasyonu artırmıştır; bununla birlikte, genel olarak ekmeklik buğdaylar, makarnalık buğdaylara göre tane Zn, Fe, Cu ve Mn içeriklerinin yanı sıra agronomik özellikler ve verim bakımından daha iyi sonuçlar vermiştir. Yapraktan Zn uygulaması, tane Zn, Fe, Mn ve askorbik asit konsantrasyonlarının artırılmasında daha etkili olmuştur. Farklı Zn uygulama yöntemleri buğday tanelerinde belirgin bir şekilde Zn konsantrasyonu artırırken, fitik asit içeriğinin azalmasına; dolayısıyla da tanede fitik asit/Zn oranının azalmasına yol açmıştır. Sonuç olarak, toprak ve yapraktan Zn uygulaması, Zn eksikliği olan topraklarda buğday verim miktarını ve kalitesini artırabilmektedir. Bu nedenle, gübreleme stratejisi (tarımsal besin zenginleştirme) kötü beslenme sorunu hafifletmek için kısa vadeli bir çözüm olarak ortaya çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler: