Özet:

Konu ve Amaç: Modern dönemde Batı ile yüzleşmenin dini ilimler alanına yansımalarının görülebileceği eserlerden biri Tefsîru’l-Menâr’dır. Geleneksel tefsir anlayışına ve Kur’ân’ı yorumlama vasıtalarının tefsirlerde işgal ettiği konuma eleştiriler yönelten ve modern dönem tefsirine önemli ölçüde etki eden bu eserin ulûmü’l-Kur’ân konularına nasıl yaklaştığı önem arz etmektedir. Bu çalışmada, üzerinde sıkça tartışmaların yaşandığı nesh, müteşabih ve kıssalarla ilgili eserin yaklaşımı tespit edilerek literatüre katkı sunmak amaçlanmıştır. Yöntem: Konunun daha iyi anlaşılması adına öncelikle ulûmü’l-Kur’an kavramı literatür taraması yapılarak ele alınmış, daha sonra Muhammed Abduh ve Reşîd Rızâ’nın ortak eseri olan Tefsîru’l-Menâr’ın genel özelliklerine yer verilmiştir. Eserde ulûmü’l-Kur’ân bahisleri müstakil başlıklar altında ele alınmadığı için araştırmanın ana unsuru olan konulara müellifin yaklaşımını tespit etmek, tefsirin tamamının metin analiz yöntemiyle gözden geçirilmesini zaruri kılmıştır. Konuların geçtiği âyetler tespit edilmiş, makalede yer verilmek üzere müelliflerin bakış açısını temsil edecek nitelikteki örnekler seçilmiştir. Bulgular: Islah ve tecdit hareketine özgü yorum ve düşünceleri barındıran Tefsîru’l-Menâr, tefsiri yapılacak âyetlerin seçiminden yorum araçlarını kullanım keyfiyetine kadar birçok hususta klasik tefsirlerden farklı bir mahiyet arz etmiş, bu farklılık tartışmalı konulara bakışa da yansımıştır. Kur’ân’ı hidayet merkezli okuma çağrısını her fırsatta tekrar eden Tefsîru’l-Menâr, Kur’ân’ı anlama metodlarının yeniden ele alınmasına vesile olmuştur. Sonuç: Tefsîru’l-Menâr’ın nesh, müteşabih ve kıssalar bahislerindeki yaklaşımı sonraki tefsir ve ulûmü’l-Kur’ân kaynaklarını etkilemiş, çeşitli noktalarda eleştirilerin hedefi olsa da İslamî literatüre önemli katkılar sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler: