Özet:

Asurlular, Medler, Ahameniş İmparatorluğu, İskitler, Selevkoslar, Partlar, Kuşanlar, Akhunlar, Araplar, Saffâriler, Gazneliler, Selçuklular, Gurlular, Harezmşahlar, Moğollar, Kertler, Timurlular, Babürlüler, Özbekler, Safeviler ve Afşarların idaresine giren Afganistan, XVIII. yüzyılda hem Safevilerin hem de Babürlülerin zayıflaması neticesinde Peştun kabilelerinin hâkimiyet sahası hâline gelmiştir. Nadir Şah’ın ölümünün ardından Kandahar ve çevresinde idareyi ele geçiren Ahmet Şah Dürrânî kısa süre içinde sınırlarını her yöne doğru genişleterek modern Afganistan’ın ana hatlarını oluşturmuştur. Ancak bu sınırlar içinde kalan Hindukuş Dağları’nın kuzeyindeki topraklar, coğrafî ve etnik bakımdan Türkistan’ın parçasıdır. Rusya’nın Türkistan’daki işgalleri ile birlikte Hindistan’ın güvenliği konusunda kaygılanan İngiltere, XIX. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren Afganistan’ın dış politikasını kontrol ederek bu devleti İngiliz Hindistanı ile Rus hâkimiyeti altındaki topraklar arasında tampon devlet konumunda tutmaya çalışmış, bu amacı diplomatik yollardan gerçekleştiremediği durumlarda ülkeyi işgal etmiştir. Coğrafî ve etnik bakımdan Türkistan’ın doğal parçası olan Güney Türkistan da XIX. yüzyılın ikinci yarısı boyunca devam eden İngiltere ile Rusya’nın bilek güreşi sürecinde Afganların idaresine bırakılmıştır. Peştun nüfusunun Hindukuş Dağları’nın güneyinde bulunması, Peştunların Güney Türkistan’la etnik ve siyasî bağlarının oldukça sınırlı olması bakımından son derece gayritabii olan bu durumun bölgede neden olduğu sorunlar ilgili tarihten günümüze kadar devam edegelmektedir.

Anahtar Kelimeler: