Özet:

Osmanlı vakıfları sultanlardan ortalama insanlara kadar geniş katılımlı bir tabana sahip toplumsalcı kuruluşlardı. Vakıflar amaçlarına yönelik faaliyetleri yerine getirebilmek için “akar” isimli iktisadi birimlere sahiplerdir. Vakıfların oluşumu topluma yönelik hizmetlerin uygulama kapsamını arttırırken kuruldukları şehirlerin iktisadi hayatına da doğrudan katkılarda bulunmaktaydı. İktisadi yapıyı doğrudan etkileyen akar oluşumları, mülkiyet yapılarını da etkileyerek özel mülkiyetleri kamusal mülkiyetlere dönüştürmüştür. Çalışmamıza konu olan Urfa Haremeyn vakfı bir şehir ölçeği sınırlarını aşarak ülke genelinde yaygınlaşmış olan Haremeyn Vakfının bu şehirdeki işlevselliğini “Tanzimat” dönemi koşullarında değerlendirmektedir. Tanzimat dönemi Osmanlı devletinin merkezileşme eğilimlerini arttırdığı bir dönemdir. Haremeyn vakıfları da devletin merkezileşme eğilimi taşıdığı bu yeni dönemde de işlevsellik bağlamında olmasa da idari yapılanmada bir dönüşümü temsil etmişti. Tanzimat döneminde tesis edilen vakıfların yönetimleri denetimi merkeze alarak Evkaf Müdürlüklerine geçmiştir. Kısaca bu çalışma Haremeyn vakıflarının Urfa şubesine ait faaliyetleri Tanzimat dönemi uygulamaları bağlamında değerlendirmeye yöneliktir.

Anahtar Kelimeler: