Abstract:

ÖZET Geleneksel tıp uygulamaları, kültürel olarak kabul görmüş hacamattan kupa uygulamasına, bitkisel tedaviden sülük tedavisine kadar çeşitli tedavi şekillerini içeren köklü ve kadim bir sistemdir. Yüzyıllar öncesine uzanan tıbbî birikimlerin bir ürünüdür. Bu uygulamalar, tıp eğitimi görmüş, tecrübeli, bilgili, birikimli ve lisanslı uzman kişiler eliyle yapılmalıdır. Bu kişilerin yetki sahibi olmasında; modern tıp eğitimi kadar eski tıbbın birikimlerini kazanmaları da önemlidir. Bu birikimlerin kaynaklarından biri, Selçuklu ve Osmanlı dönemi eski tıp metinleridir. Bunlar, tıp tarihi araştırmalarında millî bir hazine olarak kabul gören önemli başvuru kaynaklarıdır. Bu tarihî belgelerden faydalanmak için Arap harfli Türk alfabesini bilmek, bu alfabeyle yazılan metinleri okuyup anlamak gerekir. Anlayabilmenin ilk adımı, eski tıp anlayışına vakıf olmaktır. Bunun için dönemin tıp terimlerini bilmek ve metnin diline hâkim olmak gerekir. Dile hâkimiyet, ancak Osmanlı Türkçesini öğrenmekle kazanılır. Bu çalışmada, Osmanlı Türkçesi bilmeyen bir hekimin eski tıp metinlerinden ne ölçüde faydalanıp faydalanamayacağı vurgulanmaya çalışılmıştır. Bunun için Anadolu sahası Türkçe tıp yazmalarından Hekim Bereket’in Tuhfe-i Mübârizî, İshâk bin Murad’ın Edviye-i Müfrede, İbn-i Şerif’in Yadigâr, Hacı Paşa’nın Müntehâb-ı Şifâ, Cerrâh Mesûd’un Hulâsa-i Tıbb, Mehmed bin Ali’nin Terceme-i Cedide fi’l-Havâssi’l-Müfrede, Gevrekzâde Hâfız Hasan Efendi’nin Netîcetü’l-Fikriyye fî Tedbîri Velâdeti’l-Bikriyye adlı eserleri incelenmiştir. Bu metinlerin anlaşılırlığının dile ne kadar bağlı olduğunu göstermek için eserlerin muhtelif yerlerinden alıntılar yapılmıştır. Alıntılamada; özellikle hacamat, bitkisel ve hayvansal kaynaklı tedavi uygulamaları ile kırık çıkıklarda uygulanan tedavi şekillerini içeren ifadeler tercih edilmiştir. Bu ifadelerden hareket edilerek tıbbî bilgilerin ediniminde, dönemin diline vâkıf olmanın önemi ortaya konulmuştur.

Keywords: