Özet:

Bosna Hersek’teki, savaş 1995 Dayton Barış Anlaşması (DBA) ile sonlanmıştı. Savaştan sonra en önemli süreçlerden biri de yerlerinden edinmiş mültecilerin tekrar kendi yurtlarına dönmesiydi. Bu geri dönüşlerde en dikkat çeken yerleşim birimlerinden biri de soykırımın yaşandığı Srebrenitsa’ydı. Üstelik DBA ile Srebrenitsa, Bosna Sırp Cuhuriyeti’nin (BSC) yetki alanına bırakıldı. Srebrenitsa’ya yapılan geri dönüşlerin birçok boyutları üzerinde durulmuştur. Biri insani boyutu diğerleri ise Bosna Hersek’in bütünlüğü ve Srebrenitsa’da Boşnak kimliğinin varlığını devam ettirmesi önemi açısından ele alınmıştır. Srebrenitsa’daki soykırama rağmen Boşnakların önemli bir kısmı hem geri dönüşlerle hem de yerel yönetimde Srebrenitsa’da etkinliğini artırmak için varolma mücadelesine giriştiler. Boşnak mülteciler Srebrenitsa’ya dönüş gerçekleştirse de bunların önemli bir kısmı işlevsiz geri dönüşlerdi. İşlevsiz geri dönüşlerde en önem unsur ekonomik koşulların yetersizliği ve BSC’nin geri dönüş gerçekleştiren Boşnakları kendi varlığına tehdit olarak görmesidir. İşlevsiz geri dönüşlerin belli bir süre sonra Srebrenitsa’daki Boşnak kimliği üzerinde tehdit oluşturabilme riski bulunmaktadır. Srebrenitsa da Boşnak nüfusunun yokluğu üzerine yeni bir Srebrenitsa inşa edilemeye çalışılmaktadır. Srebrenitsa’da halen sessiz soykırım devam etmektedir. Bu nedenle çalışmada Srebrenitsa’ya gerçekleşen Boşnak mültecilerin geri dönüşleri ve yerel yönetimde etkin olmak için verdikleri mücadeleler, geri dönüşler bağlamında ele alınmıştır. Diğer açıdan uluslararası adalet divanının kararına rağmen, gerek Bosna Sırp Cumhuriyeti gerekse Srebrenitsa’daki yerel yönetim tarafından Srebrenitsa’daki soykırımın hatta trajedinin anlaşılamaması özellikle Srebrenitsa’daki Boşnakların iki idari yapıya da kuşku le yaklaşmalarına neden olmaktadır. Bu da halklar arasındaki uzlaşma kültürüne olumsuz etki etmektedir. İkinci dünya savaşından sonra yaşanılan ikinci soykırım olarak Batılı güçlerin Yahudi soykırımını inkâr edenlere karşı sergilediği yaklaşımı aynı şekilde Srebrenitsa’daki Boşnak soykırımını inkâr edenlere karşı da benzer tutumu sergilemesi gerekmektedir. Bunun yanında Boşnak nüfusunun savaştan önce olduğu gibi tekrar Srebrenitsa’da yoğunlaşması BSC’yi daha kuvvetli bağlarla Bosna Hersek’e bağlıyacaktır. Gerçekte Bosna Hersek’te bugüne kadar gerçekleşen ve artık çok azalsa da bundan sonra gerçekleşecek olan geri dönüşler de önemlidir. Daha da önemli olan ise evlerine dönen mültecilerin döndükleri yerlerde kalıcı olmasıdır. Bu durum azınlık geri dönüşlerinin niteliğini göstermektedir. Azınlık geri dönüşlerin bu niteliği ülkenin karma çok kültürlü yapısına katkı sağlamada belirleyici olacaktır.

Anahtar Kelimeler: