Abstract:

İkincil koruma, 1951 tarihli Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme kapsamında mülteci olmak için gerekli şartlara sahip olmamasına rağmen menşe ülkeye geri gönderilmesi uluslararası insan hakları hukuku kurallarının ihlaline yol açan kişilere tanınan bir korumadır. Avrupa Birliği (AB) hukukunda ikincil koruma ilk olarak 2004/83/EC sayılı Avrupa Konseyi Vasıf Yönergesi daha sonra ise 2011/95/EU sayılı AB Vasıf Yönergesi ile düzenlenmiştir. Her iki Vasıf Yönergesi de ikincil koruma statüsünün mülteci olmak için gerekli şartlara sahip olmayan ancak menşe ülkeye geri gönderilmeleri halinde ciddi bir zarar görme riski olan ve bu risk nedeniyle menşe ülkenin korumasından yararlanamayan veya yararlanmak istemeyen kişilere verilmesini öngörmektedir. Vasıf Yönergesi m. 15(c) bu ciddi zararı ‘uluslararası veya ulusal silahlı çatışma durumlarında ayrım gözetmeyen şiddet hareketleri nedeniyle bir sivilin hayatına veya kişiliğine yönelik şahsi ve ciddi bir tehdit’ olarak tanımlamaktadır. Bu deyimin ne şekilde yorumlanması ve Yönerge m. 15(c) uyarınca kimlere ikincil koruma statüsü verilmesi gerektiği sadece birçok akademik tartışmaya konu olmakla kalmamış, aynı zamanda AB üyesi devletlerin ulusal mahkemeleri ve Avrupa Birliği Adalet Divanı arasında da görüş ayrılıklarına neden olmuştur. Vasıf Yönergesi m. 15(c)’de yer alan bu tartışmalı düzenlemenin Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 63. maddesinin 1. fıkrasının c bendi ile mevzuatımıza aktarılması çözülmeyi bekleyen birçok hukuki sorunu da beraberinde getirmiştir. Bu hukuki sorunların çözümüne katkıda bulunmak amacıyla bu makalede, hem Vasıf Yönergesi m. 15(c) hem de YUKK m.63’te yer alan ‘silahlı çatışma’, ‘ayrım gözetmeyen şiddet’ ve ‘şahsi ve ciddi bir tehdit’ kavramları ele alınmak suretiyle AB Hukukunda ve Türk Hukukunda silahlı çatışma durumlarında ayrım gözetmeyen şiddet hareketlerinden kaçan kişilerin ikincil koruma kapsamında korunması incelenecektir. Bu incelemeden hareketle, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 63. maddesinin 1. fıkrasının c bendinde yer alan düzenlemenin yorumu ve uygulanması ile ilgili bazı tespit ve önerilerde bulunulacaktır.

Keywords: