Abstract:

Diyarbakır doğumlu olan Süleyman Nazif, edebiyatçılığının yanında bürokratik kimliği ile de bilinen kişidir. Matbaa Müdürlüğü, Vilayet Mektupçuluğunun yanı sıra önemli vilayetlerde valilik yapmıştır. Bulunduğu yerle ilgili gördüğü sorunlara dair İstanbul’la pek çok yazışmaları vardır. Bunlardan biri de, Diyarbakır’daki eğitim konusuna değinen raporudur. 1892 yılında yazmış olduğu layihasında, Diyarbakır’ın kadim tarihinden giriş yaparak şehirdeki Müslüman ve Hıristiyanların sosyoekonomik durumuna değinir. Daha sonra, bir takım karşılaştırmalar yaparak konuyu eğitime getirir. Diyarbakır’da bulunan Katolik Kapusenlerin okulunu ziyaret eder ve bu okula dair gözlemlerini aktarır. Fransa ve Vatikan’ın okul üzerindeki etkisine değinir ve okulun gerçek amacını sorgular. Ayrıca Diyarbakır’a bağlı bir sancak olan Mardin’deki yabancı misyonların faaliyetlerini de ele alır. Süleyman Nazif yabancı okulları, devletin açmış olduğu okullarla karşılaştırır ve Müslümanların okullarının intizamsızlığından bahsederek bir takım ıslahatların yapılmasını ister. Kendine ait üslubu ile yazmış olduğu layihası, devletin üst yönetimi tarafından ciddiye alınır ve Diyarbakır Maarifine konunun çözümü için tekrar yazı yazılır. Bu durum Süleyman Nazif’le Diyarbakır’daki bazı resmi yetkililer arasında kırgınlığa da yol açar. Ancak Süleyman Nazif’in layihası sonradan Diyarbakır maarifinde bir takım kıpırdanmalara sebebiyet verir. Uyum içinde çalıştığı Diyarbakır Valisi Sırrı Paşa ile Maarif Müdürü Mehmet Ali Ayni’nin gayretleri de buna büyük katkı sunar. Süleyman Nazif’in Layihası, XIX. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlı genelinden Diyarbakır yereline maarife ve bürokratik işleyişe dair önemli bilgileri içermektedir. Dolayısı ile bu çalışmada, onun layihasında vermiş olduğu bilgilerle dönemin arşiv belgeleri karşılaştırılmış ve bu çerçevede bir sonuç elde edilmeye çalışılmıştır.

Keywords: