Abstract:

İslam dinindeki önemine binaen hadisler her zaman İslam âlimlerinin ilgi alanı olmuştur. Hz. Peygamber’in (s.a.v.) sözlerinin sahih olarak aktarılması için çok dikkatli davranan hadisçiler, hadislerin korunması için bir ilim dalı geliştirmişlerdir. Bu ilim dalına başka isimlendirilmelerle birlikte ricâl ilmi denilmektedir. Ricâl ilmi sayesinde hadislerin senedinde geçen râvilerin güvenilir kişiler olup olmadıkları tespit edilebilmektedir. Bu sayede hadislerin Hz. Peygamber’e (s.a.v.) aidiyeti, sahih olup olmadıkları ve netice itibariyle delil olarak kabul edilip edilmeyeceği hususunda bir malumata sahip olunmaktadır. Çalışmada sözü edilen ricâl ilmiyle ilgili ciddi bir birikime sahip olan ve hadis alanında tanınmış âlimlerden olan Ahmed b. Hüseyin’in el-Beyhakî’nin el-Hilâfîyyât adlı eserinde cerh ve ta’dîle yönelik yaptığı açıklamalar konu edinilecektir. Beyhakî hadis alanıyla ilgili olarak birçok eser telif etmiş bir hadisçidir. Yazdığı es-Sünenü’l-kübrâ adlı çalışması hadis edebiyatında telif edilen meşhur sünenlerden biridir. Nitekim Beyhakî hadisçi olmanın yanında ayrıca fıkıh, itikât ve ahlâk gibi birçok farklı alanda eserler telif ederek muhtelif alanlara katkı sunan bir âlimdir. Beyhakî’nin telif ettiği el-Hilâfîyyât adlı çalışması ise Şâfiîler ve Hanefîler arasındaki fıkhî ihtilaflardan söz eden bir eserdir. Bu çalışmanın hadis alanıyla ilgili olan yönü bulunmaktadır. Zira söz konusu çalışmada ihtilaflı konular ale’l-ebvâb sistemiyle tasnif edilerek tarafların hadis delillerine yer verilmiştir. Daha sonra nakledilen birçok rivâyet cerh ve tadîl açısından ele alınarak tartışılmış, hadislerin sahih ve zayıf olma yönü irdelenmiştir. Çalışmamızda, el-Hilâfîyyât adlı eserde Beyhakî’nin cerh ve ta’dil nitelikli yaptığı açıklamaları incelenecektir. Böylece Beyhakî’nin mezkûr eseri özelinde cerh ve tadîl metodu, etkilendiği ricâl âlimleri vb. hususlar hakkında bilgi elde edilmiş olunacaktır.

Keywords: