Özet:

Bu araştırmanın amacı, Vakıflar Genel Müdürlüğü bütçe imkânlarıyla Makedonya Cumhuriyeti İslam Dini Birliği Başkanlığı, Üsküp Milli Konservasyon Merkezi ve Bitola Milli Enstitüsü ve Müzesi Müdürlüğüyle iş birliği içinde, Makedonya, Bitola’da (Manastır) bulunan Haydar Kadı Camii’nde, onarım öncesi mevcut bozulmuşluk durum analizi yaparak, 2014-2017 yılları arasında gerçekleştirilen restorasyon çalışmalarını aktarmaktır. Tek kubbeli, kare planlı cami tipolojisindeki yapının kuzey cephesinde üç kubbeli açık son cemaat mekânı bulunmaktadır. Harim içinde farklı dönemlere tarihlenen kalemişi/duvar resimleri mevcuttur. Yapı, inşa edildiği 16. yüzyıldan günümüze kadar birçok kez onarım görmüş, değişikliğe uğramıştır. Özellikle 1912 Balkan Savaşlarıyla birlikte Osmanlıların bölgeden çekilmesi ve Müslümanların azınlık durumuna düşmesiyle yapı kaderine terk edilmiştir. Birçok kez farklı fonksiyonlarda kullanılan camide, Bitola (Manastır) çevresinden toplanan Osmanlı dönemi kırık mezar taşları ve minber parçaları harimde depolanmış, vandalizmin de etkisiyle, yapı çevresiyle birlikte metruk hale gelmiştir. Yapının restorasyonu süresince gerçekleştirilen arazi çalışmaları, araştırmada kullanılan başlıca metot olup, ayrıca literatür, arşiv taraması ve tarihi araştırma metotlarına da başvurulmuştur. Onarımlar; sağlamlaştırma/güçlendirme, temizleme, bütünleme, yeniden yapım, kalemişi/duvar resimleri konservasyonu başlıkları altında sunulmuş, çevre düzenlemesiyle mezar taşı konservasyonu da aktarılmıştır. Koruma ve projelendirme çalışmalarının ana yaklaşımı; yapının özgün ve yapıya mal olmuş dönem ekleri ile birlikte yapım tekniği, malzeme ve mimari öğelerini koruyarak, niteliksiz eklerin kaldırılması ve yapısal güçlendirme olmuştur. Bu çalışmayla yapıdaki onarım öncesi bozulmalar ve onarım esnasında karşılaşılan mimari detay, kalemişi/duvar resimlerine dair tanımlamalar ve bulgular bilim dünyasıyla paylaşılmaktadır. Yapının geçmiş dönem onarımları ve içinde bulunduğu bölgenin tarihi, etnik, kültürel kimliği de araştırılarak mimari ve bezemeler üzerindeki etkisi değerlendirilmiştir. Bu araştırma, aynı zamanda Makedon ve Türk koruma uzmanlarının bilgi ve tecrübe paylaşımı açısından da önemlidir.

Anahtar Kelimeler: