Özet:

Türk bahçesi üzerinde Batı etkisinin görülmeye başladığı dönem “lale devri”’dir. İdare ve siyasi yönden bir gerileme başlangıcı olan bu dönem kısalığına rağmen, güzel sanatlar ve peyzaj açısından önemlidir. III. Ahmet başta olmak üzere devlet büyükleri ve zenginlerinin yaptırdıkları, kağıthane vadisinden başlayarak, Haliç ve Boğaz kıyılarına yayılan sayısız sahil-saray, saray, köşk ve yalıların bahçe ve koruları ile İstanbul bir “bahçe ve su şehri” görünümüne bürünmüştür. Avrupa’da Rönesans ve Barok bahçe modası yerini İngiliz natüralist bahçelerine bırakırken, Türk bahçesi Barok bahçelerinin güzellik ve ihtişamı ile büyülenmekte idi. Bu devrin en karakteristik eserleri Topkapı Sarayı bahçeleri ve Üsküdar Sarayları’nın bahçeleri olarak karşımıza çıkmıştır. Osmanlı mimarisinin Avrupa etkilerine açılması, 28. Mehmet Çelebi’nin 1720-1721 yılları arasında Fransa’yı ziyareti ile başlayan bir girişimin dolaylı ürünü olmuştur. Bu devirde şiir, edebiyat ve müzikle birlikte bahçe sanatında da büyük gelişmeler olmuş, saray ekranı İstanbul’da manzaraya hakim güzel yerlerde bahçeli saray, köşk ve yalılar yaptırarak zevkü sefa sürmeye başlamışlar. Bunların arasında Beşiktaş’taki Çırağan Sarayı ile Kağıthane Vadisi’ndeki Sadatabad Sarayı ve Üçyüz Köşk bu döneme ait en önemli örnekler olarak değerlendirilmiştir. Lale devri mimarisinde doğrudan doğruya Batı’dan aktarılan “biçimler” görülmemiş ancak lale devri le birlikte baş gösteren ve genel tasarlama eğiliminde kavranabilen yenilikler olmuştur. Lale devrindeki batıya açılış Türk bahçelerinde de benzer düzenlemelerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. 1720’lerdeki Fransız elçisi aracılığı ile bu ülkeden bahçe düzenleyicileri getirilmiştir. 19. Yüzyılın başında III. Selim’in kızı kardeşi Hatice Sultan’ın mimarı olarak çalışmış olan Melling, onun Beşiktaş’taki Sarayı’nın bahçesini Fransız bahçelerine benzeterek geometrik yol ve tarhlarla düzenlenmiştir. Bu daha sonra pek çok saray ve konak bahçelerine örnek olmuştur

Anahtar Kelimeler: