Özet:

1933 yılında Hitler’in başa gelmesiyle, Yahudi kökenli Alman vatandaşları için, tüm dünyanın şahit olacağı çok zor bir süreç başlamıştır. Hitler ardı ardına, Yahudi kökenli insanlara yönelik, her türlü haklarını ellerinden alacak kanun ve kararlar yayınlamıştır. Aynı dönemde Türkiye’de ise Atatürk’ün başlattığı üniversite reformu için yapılanmalara başlanmıştır. Hitler’in çıkardığı kanunlar nedeniyle ülkesini terk etmek zorunda kalan Philipp Schwartz, kendisi gibi mağdurların sayısının hızla arttığını görünce, Almanya’da artık kalamayacak olan akademisyenlere başka ülkelerde, mesleklerini icra edebilecekleri ve göç edebilecekleri yerleri organize etmek amacıyla Yurtdışındaki Alman Bilim İnsanlarına Acil Yardım Derneği’ni kurmuştur. Atatürk’ün üniversite reform çalışması ile Schwartz’ın yolu bu noktada kesişmiş ve Schwartz’ın yıllarca süren çalışmaları neticesinde bini aşkın insan Türkiye’ye göç etmiştir. Bu işbirliği, Türk-Alman ilişkileri bağlamında oldukça önemli olmakla beraber, iki milletin de kültür tarihinde birer dönüm noktasını ortaya koymaktadır. Alman literatüründe, özellikle Philipp Schwartz hakkında çalışmaların yok denecek kadar az olduğu görülmüştür. Buna bağlı olarak, Almanya’dan Türkiye’ye göç eden bilim insanları ve Türkiye’nin katkıları hakkındaki çalışmalar da kişi listeleri veya arşiv bilgisinden öteye geçmemektedir. Türkiye’de yürütülmüş çalışmalarda ise Schwartz hakkında bilgiye kısıtlı olarak, belirli bilim dallarına yönelik veya üniversite reformunun tarihçesi kapsamında yürütülmüş çalışmalarda sadece değinilmektedir. Bu nedenle, Alman kültür tarihinde Nazi döneminin kurtarıcı aktörlerinden biri olan Schwartz’ın Alman bilim insanlarına ve Türkiye’deki üniversite reformunun uygulanmasına katkıları konusunda kapsamlı bir çalışma yürütülmesi amaçlanmıştır. Böylelikle, Alman kültür tarihinde hem Nazi dönemine hem de geçmişten bugüne önemini koruyan Türk-Alman ilişkilerine dair yürütülecek çalışmalara da kaktı sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler: