Özet:

Bu tebliğde, Ebû Muhammed (Ebü’l-Hasen) Siracüddin Ali b. Osman b. Muhammed b. Süleyman el-Ûşî’nin yaşadığı hicrî VI. yüzyılda İslam dünyasındaki ilmî durum üzerinde durulmaktadır. Çalışma bağlamında şu tespitler yapılmaktadır. Bir, Ûşî’nin yaşadığı zaman diliminde en güçlü İslam devletlerinin Başında Abbasîler, Endülüs Emevîleri, Selçuklular ve Karahanlılar gelmektedir. Kurtuba, Dımeşk, Bağdat, Semerkand ve Buhara gibi şehirler ise başlıca önemli ilim merkezleridir. İki, hicrî VI. asrın bilim anlayışında, dinî ve fennî ilimler bir bütün olarak değerlendirilmekte, bunlar arasında bir ayırım yapılmamaktadır. Üç, bu dönemde ansiklopedist âlim anlayışı hâkimdir. Buna göre bir bilim insanı belli bir alanda temayüz etmiş olsa bile, diğer ilimleri de bilmek durumundadır. Ûşî’nin Kelam’ın yanı sıra Fıkıh ve Hadis gibi ilimleri de tahsil etmiş olması bu bağlamda değerlendirilebilir. Dört, disiplinler arası ilişkinin gerekliliğine dayanan ilim anlayışı, dönemin bilginlerinin daha donanımlı olarak yetişmelerini, ilmî konulara farklı açılardan bakarak olayları bütüncül ve dolayısıyla sağlıklı değerlendirmelerini sağlamıştır. Beş, âlim sadece bir bilgi teknisyeni/akademisyen değildir; aynı zamanda ilmini yaşayan, yayan ve yazmak sûretiyle sonraki nesillere aktaran kişidir. Altı, üst düzeyde ilim öğrenmek ve öğretmek; dönemin önemli ilim merkezlerine gitmek ve farklı âlimlerden ders almakla mümkündür. Ûşî’nin farklı ilim merkezlerinde bulunan çok sayıda âlimden ilim öğrenmiş olması bunu göstermektedir. Yedi, ilim öğrenmek kadar öğretmek de önemsenmiştir. Ûşî’nin çok sayıda farklı coğrafyalarda ilim tahsil etmesi ve aynı zamanda farklı mekânlardan gelen talebelere ders vermiş olması bu çerçevede önem arz etmektedir. Sekiz, hicrî VI. yüzyılda halîfe/hükümdarlar âlimi/ilmî çalışmaları desteklemekle birlikte, ilim öğrenmek-öğretmek, daha çok âlimlerin şahsî çalışmalarıyla gerçekleşmiş ve dolayısıyla bu dönemdeki ilmî faaliyetler sivil karakterlidir.

Anahtar Kelimeler: