Abstract:

Macar Türkolog Gyula (Julius) Németh (1890-1976) genç yaşında Türkçe öğrenmeye başladıktan sonra konuyla ilgili araştırmalarda bulunur. 1910 yılının Nisan ayında Uluslararası Orta ve Doğu Asya Kurumu Macar Komitesi'nin desteğiyle Kafkaslara giderek orada Balkar ve Kumuk dilleri ile ilgili derlemeler ve araştırmalar yapar. Daha sonra bunları iki farklı başlıkla üç bölüm olarak Keleti Szemle adlı dergide yayımlar: Kumük és balkár szójegyzék (Kumükisches und balkarisches Wörterverzeichnis) (1911/12, I/12. sayı, s. 91-153), Proben der kumükischen Volksdichtung (1911/12, III/12. sayı, s. 274-308 ve 1912, II/13. sayı, s. 129-173). Bunlardan ilki, öğrencilerinden Hüseyin Namık Orkun (1902-1956) tarafından 1940'lı yıllarda çevrilerek etüt çalışması olarak hazırlanmıştır. Çalışma, sonunda 2018 yılında Türk Dil Kurumu yayınları arasında Kumuk ve Balkar Söz Notları (Yayıma hazırlayan: Mustafa S. Kaçalin) adıyla çıkar. Kumuk Halk Şiirinden Seçmeler olarak Türkçeye çevrilebilecek ikincisi iki bölümden oluşmaktadır. Burada sunulan çevirimiz ilk bölümün çevirisi olup Gyula Németh'in Kumukçadan yaptığı derlemelerin ve Almanca çevirisinin Türkçeye kazandırılmış biçimidir. Kumuk halkından derlenen 372 atasözü ve deyim, 24 bilmece ve 96 türküden oluşmaktadır. Metinlere çevirmen olarak tarafımızdan yapılan açıklayıcı kimi eklemeler ayraç (...) ve genel eklemeler köşeli ayraç [...] içinde verilmiştir. Ayrıca Türkçe çeviride genelde Kumukça özgün biçimi esas alınmasına karşın anlaşılmayan kimi yerlerde Almanca çeviriye başvurulmuş ve Németh tarafından hatalı çevrildiği düşünülen yerlerde köşeli ayraçla çevirmenin önerisi eklenmiştir.

Keywords: