Özet:

Son yıllarda Osmanlı dönemi nüfus defterlerinden hareketle aşiretler ve yörükler gibi konar-göçer topluluklar üzerinde bazı çalışmalar yapılmış olmasına rağmen Mecidözü kazasındaki aşiretler üzerine şimdiye kadar ayrıntılı bir çalışma yapılmamıştır. Mecidözü ve çevresinin günümüzdeki demografik yapısının şekillenmesinde etkili olan aşiretler, kendilerinden önce bölgeye gelmiş olan Yörüklerle ve yerleşik köylülerle birbirine yakın yaşam alanlarını paylaşmışlardır. Bu yakınlığa rağmen aralarındaki kültürel farklılıktan dolayı bir kaynaşma olmamıştır. 19. yüzyılda bölgeye kalıcı olarak iskân edilmişler ve kışlakları günümüzde Göynücek, Mecidözü, Alaca ve Ortaköy gibi ilçelere bağlı köyler haline gelmiş, halen bu köylerde kendilerine özgü kültürel ögelerini muhafaza ederek yaşamaya devam etmektedirler. Bu özelliklerinden dolayı Mecidözü aşiretleri çalışma konusu olarak tercih edilmişlerdir. Bu çalışmanın problematiği; Öncelikle Osmanlı nüfus defterlerine dayalı olarak Mecidözü kazasında yaşayan aşiretlerinin 19. yüzyılın ilk yarısındaki durumları, bunların iskânı ile bölgenin idari ve demografik yapısında meydana gelen değişikliklerin, iskân sürecinden kaynaklanan yeni problemlerin ortaya konulması amaçlanmıştır. İkinci olarak da Mecidözü örneğinden hareketle 19. yüzyılda aşiretlerin iskânı sonrası ortaya çıkan değişim ve problemler ile ilgili genel bir fikir verilmesi hedeflenmiştir. Mecidözü kazasında yaşayan aşiretlerin bulundukları kışlaklara iskânı, bölgenin bu günkü demografik yapısını şekillendirirken aynı zamanda iskâna tabi tutulan aşiretler ile daha önceden meskûn olan köylerin halkları arasında günümüze kadar devam eden arazi anlaşmazlıklarına ve çatışmalarına zemin oluşturmuştur. Mecidözü kazasındaki aşiretlere ait nüfus sayımları ile ilgili olarak 1246 (1830-31), 1250 (1834-35), 1254 (1838-39), 1259 (1843-44), ve 1260 (1844-45) yıllarına ait 2268, 2380, 2383, 2384, 2530 numaralı defterler düzenlenmiştir. Kazada yaşayan aşiretlerin nüfusu ve yaşam alanları ile ilgili veriler için bu defterler kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler: