Özet:

Belâgat ilmi ve bu ilmin konuları Ebû Ya‘kūb es-Sekkâkî’yle birlikte nihai şeklini almış ve bu durum günümüze kadar geçerliliğini korumuştur. Bu çalışmada genel anlamda Sekkâkî öncesi belâgatçıların, beyân ilmine bakışları ele alınacaktır. Bu noktada, Ebî Osmân el-Câhız'la birlikte sistematik bir şekilde gelişen ve Sekâkî'yle olgunluğa ve kemale ulaşan beyân ilminin kavramlarının gelişim aşamaları incelenecektir. Bu kavramlar şunları kapsamaktadır: Beyân ilmi teşbih, temsil, mecaz, istiare ve kinayeyi kapsayan bu ilmin alt konuları. Bu araştırmada, tümevarım ve karşılaştırma yöntemleri benimsemiştir. Belâgatçıların beyân ilmi ve bu ilmin çeşitli konularına dair görüşleri tümevarım yöntemiyle ele alınmış ve Sekkâkî’nin bu ilme dair görüşleriyle önceki belâgatçıların görüşleri karşılaştırılmıştır. Genel anlamda bu çalışmada belâgatların beyân ilmi konularına olan ilgilerinin farklı olduğu, çoğunun mecaz gibi bazı konulara fazla önem vermediği, diğer konularda özellikle teşbih ve istiâre gibi konulara özen gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca Sekkâkî dönemine kadar belâgatçılar arasında beyan ilminin kavramlarının ve konularının farklı ve çeşitli olduğu gözlemlenmiştir. Sekkâkî ise daha önceki tanımlardan yararlanarak ve kendisi de bazı yenilikler ekleyerek, beyân ilminin tanımına ve konularına son halini vermiştir.

Anahtar Kelimeler: