Abstract:

J.S.Mill (1806-1873)’in özgürlük ile ilgili düşüncelerini daha ziyade onun 1859’da ilk baskısı yapılan On Liberty (Özgürlük Üstüne) adlı eserinde bulmaktayız. Özgürlük çeşitli alanlarda farklı görünümlerde karşımıza çıkar. Felsefî anlamda zorunluluk öğretisinin tam zıttı olarak bir irade özgürlüğünden bahsetmek mümkün olduğu gibi, bir toplumsal özgürlükten, bir bireysel özgürlük düşüncesinde de bahsetmek mümkündür. Bireysel özgürlük düşüncesine bağlı olarak karşımıza çıkan düşünce, ifade etme ve tartışma özgürlüğü hala çağımızın en temel sorunlardan biridir. Bu temel sorun birey ve birey özgürlüğü ile onun ayrılmaz parçaları üzerindeki devlet ve toplum baskılarının niteliğini ve sınırlarını belirlemek üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu çalışmanın konusu özgürlük üzerine yazılmış bir manifesto niteliğindeki eserin sahibi olan Mill’in düşüncesinde bireysel özgürlük ve görünümleriyle otorite arasındaki ilişkiyi değerlendirmektir. O, bir taraftan sivil veya toplumsal özgürlüğü ele alırken öte taraftan bireysel özgürlük üzerinde baskıcı ve sınırlayıcı bir yapı gösteren egemen gücün sınırlandırılmasının niteliği, bunun yolları ve gücün sınırlarının belirlenmesi üzerinde durmaktadır. Mill, bireysel özgürlüğün, bazı açmazlarına rağmen, yine de en iyi şekilde demokrasilerde gerçekleşebileceğini belirtmektedir. Onun özgürlük anlayışının temelini oluşturan bir diğer anlayış da “Faydacılık” (Utilitarianizm) felsefesidir. Jeremy Bentham’ın faydacı anlayışına çok sert eleştiriler getirmesine, birçok temel anlayışta farklı düşünmesine rağmen, onu yine de faydacılık düşüncesini savunan bir filozof olarak görürüz. Özgürlüğü başlı başına bir amaç olarak görmekten ziyade, onu mutluluğu gerçekleştirmenin bir aracı olarak gören Mill’in yaklaşımının hedonist değil, eudaimonist olduğunu söyleyebiliriz. Özgürlüğün sınırlanmasında ilke olarak, başkasına zarar vermemek ve nefsi korumak yaklaşımlarını temele alan Mill için, ancak bu ilke veya ilkeler bireysel özgürlüğü sınırlamada meşrûiyet taşıyabilirler, makul görülebilirler. Fakat bireyin doğrudan kendisi ile ilgili hususlarda bir kısıtlamaya gidilmesi ne kadar doğrudur? diye baktığımızda Mill’in duygu ve düşüncelerinin bulanık olduğunu söyleyebiliriz.

Keywords: