Abstract:

Türkçenin, dünya üzerinde farklı adlarla anılan birçok lehçesi yaşamaktadır. Yapılan araştırmalarla bu lehçelerin pekçok ortak yönünün varlığı ortaya konulmuştur. Günümüzde teknolojik gelişmeler, sosyal ve siyasi değişiklikler Türkçenin lehçelerini konuşan toplumları birbirine yakınlaştırmıştır. Bu yakınlaşma sürecinde Türkiye Cumhuriyeti daha aktif bir entegrasyon politikası takip etmektedir. Bunun en önemli ayağını Türkiye Türçesinin akraba topluluklara öğretilmesi oluşturmaktadır. Türkçenin lehçeleri yakınlaştıkça büyük benzerliklerin yanında küçük farklılıkların da bulunduğu anlaşılmıştır. Farklılık olarak görülen konulardan biri de biçimsel eş değerlik konusudur. Biçimsel eş değerlilik, dillerdeki eş sesliliğe benzemekle birlikte eş seslilik (eş adlılık), biçimsel eş değerlik olarak görülmemektedir. Çünkü eş seslilik bir dilin kendi içindeki bir olgu olarak değerlendirilmektedir. Biçimsel eş değerlik ise tarihsel süreci ilgilendiren, dildeki biçim ve içerik değişmelerinin neticesinde oluşmaktadır. Türk lehçeleri arasında iletişimi zorlaştıran biçimsel eş değerler, özellikle Türkiye Türkçesinin akraba topluluklara öğretiminde aşılması gereken bir engeldir. Dil öğretimi sürecinde öğrenci tutumlarını, aktarma çalışmalarını ve iletişimi olumsuz etkilemektedir. Bu çalışmada Türkçenin lehçeleri asındaki biçimsel eş değerler ve özellikle Türkiye Türkçesinin Özbek Türklerine öğretimi sürecinde biçimsel eş değerlerin öğretimiyle ilgili karşılaşılan problemler üzerinde durulacaktır

Keywords: