Özet:

İnsanın iyi yönde değişim ve dönüşümünü amaçlayan faaliyetlerin tümü eğitim olarak kavramlaştırılabilir. Bu yönüyle genelde eğitim özelde ahlâk (ve ahlâk eğitimi), her an oluş halinde olan insan hayatının aslî unsurlarından olup insan gelişimini konu edinen bütün faaliyetler eğitim kapsamında değerlendirilebilir. Bu bağlamda negatif kişilik özellikleri ve olumsuz eylemleri dönüştürmesi açısından konu edindiği kavramlar ve ortaya koyduğu yöntemlerle tasavvufun eğitime katkılar sunacağı aşikârdır. Başka bir tabirle içedönük bir olgunlaşma/ahlâkî olgunluk sürecini ifade etmesi, insanın idrâk ve farkındalık düzeyini yükseltmeyi hedeflemesi, amaç, yöntem ve kullandığı kavramlar açısından insanı ve insanın manevî ve ahlâkî terbiyesini konu edinmesi yönüyle tasavvuf, eğitimin içerisinde bir alandır. Dolayısıyla çalışmada manevî terbiye alanı olarak tasavvufun ahlâkî öğretilerinin eğitimle/din eğitimiyle olan ilişki ve irtibatının ortaya konması amaçlanmaktadır. Bu amaca mebni söz konusu diyalojik ilişkinin Hâris el-Muhâsibî (ö. 243/857) örnekliğinde ortaya konulması hedeflenmektedir. Bu bağlamda öncelikle tasavvuf ve ahlâkın ilim tasnifindeki yerine kısaca değinilmiş, daha sonra ise tasavvufun ahlâk/felsefî ahlâk ve eğitimle ilişkisi ele alınmıştır. Bilhassa amaç, yöntem, yetiştirilmek istenen tipoloji ve terminoloji açısından bunların kesin sınırlarla birbirinden ayrılıp ayrılmayacağı ile İslâm dini bağlamında eğitim-din eğitimi ayırımının imkânına değinilmiştir. Çalışmada tasavvufun/tasavvufî ahlâkın eğitimle ilişkisini gündeme getiren husus ise tasavvufun gerek nazarî ve gerekse amelî bakımdan ahlâka (ve ahlâk eğitimine) dair açılımlar sunmasıdır. Nitel yöntemin kullanıldığı bu çalışmada veriler, literatür taramasına bağlı olarak elde edilmiştir. Verilerin analiz ve değerlendirmesi yapılırken de içerik çözümleme tekniğinden istifade edilmiştir. Son tahlilde ise tasavvufun din ve ahlâk eğitimiyle yakından ilişkili olduğu, dolayısıyla din eğitimi açısından istifade edilmesi gereken bir alan olduğu neticesine varılmıştır.

Anahtar Kelimeler: