Özet:

Ülkemizde deri işleme önemli bir ekonomik sektör olmasına karşın, atıklarının bertarafı konusunda halen geçerli bir yöntem bulunamamıştır. Deri sanayi atık çamurları, yüksek miktarlarda azot ve azotça zengin organik materyaller içermektedir. Bu organik maddenin ayrışması sırasında yüksek miktarlarda besin elementinin ortama verilecek olmasının yanında deri atık çamuru, çevre için ciddi bir tehdit oluşturabilecek yüksek miktarlarda krom, fekal orijinli patojenler ve toksik organik bileşikleri de içerebilir. Kompostlama, organik atıkların geri kazanımı için en ekonomik ve çevre dostu bir yaklaşım olarak bilinmektedir. Bu çalışmanın amacı; deri sanayi atık çamurunun kompostlaştırılması sırasında meydana gelen bazı biyokimyasal değişimleri izlemek ve oluşan olgun kompostun tarımsal kullanılabilirliğini ortaya koymaktır. Olgun kompost elde edebilmek amacıyla deri atık çamuru 150 günlük kompostlama işlemine tabi tutulmuştur. Oluşan kompostun elektriksel iletkenliği (EC) 6,16 dS m-1, katyon değişim kapasitesi (KDK) 50,24 me 100 g-1, CO2-oluşumu 1,48 mg CO2-C g-1 gün-1, pH’ sı 8,5 ve C:N oranı 8:1 olarak saptanmıştır. Toplam ağır metal konsantrasyonlarından ise kurşun (Pb) 39,75 mg kg-1, krom (Cr) 1097,5 mg kg-1, kadmiyum (Cd) 2,43 mg kg-1, kobalt (Co) 9,88 mg kg-1 ve nikel (Ni) 23,53 mg kg-1 düzeylerinde tespit edilmiştir. Komposttaki Cr miktarı, “Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” nde belirtilen sınır değere yakın bir konsantrasyona sahip olurken, diğer ağır metaller sınır değerlerin oldukça altında çıkmıştır. Fitotoksik etkinin incelendiği olgun kompostta tere (Lepidium sativum L.) tohumlarının çimlenmesi gerçekleşmemiştir. Kompost oluşum sürecinde incelenen tüm biyolojik parametrelerde azalmanın gerçekleşmesi, kompostun stabil hale geldiğini göstermektedir. Fakat deri sanayi arıtma çamurundan elde edilen kompostun sınır değere yakın Cr içeriği, fitotoksik etkisi, yüksek pH ve EC değerlerinden dolayı tarım alanlarında kullanılmasının sakıncalı olacağı kanısına varılmıştır

Anahtar Kelimeler: