Özet:

Iustinianus (527-565), Bizans imparatorları arasında belki de en tanınanı ve meşhur olanıdır. 527 yılında imparatorluk makamına oturmuş, 38 yıllık imparatorluğu döneminde, Bizans’a en parlak dönemlerinden birini yaşatmıştır. Onun bu başarısının en önemli unsurlarından biri, şüphesiz mimarlık alanında yaptığı yatırımlar ve tüm imparatorluk boyunca inşa ettirdiği kamu yapılarıdır. Tahta çıkar çıkmaz, kutsal azizler Bakkhos ve Sergios’un anılarına minnettarlıkla, bugün Küçük Ayasofya Camii olarak bilinen oldukça görkemli bir kilise inşa ettirmiş, başkentte meydana gelen Nika isyanı sonrasında yok olan Aya Sofya’nın yeniden inşa ettirilmesi zorunluluğu ise ona tüm imparatorlukta büyük bir imar programını hayata geçirme fırsatı vermiştir. Başkentte başta Aziz Polyeuktus kilisesi olmak üzere, manastırlar, su sarnıçları ve daha bir çok kamu yapısı inşa ettirmiştir. Başkentin kilometrelerce uzağındaysa, Ravenna’daki San Vitale kilisesi ve Sina Dağı’nın alçak tepelerindeki Azize Katherina manastırı başta olmak üzere bir çok eser yaptırmıştır. İmparatorluğun dört bir yanında manastırlar ve bir çok yeni şehirler kurmuş, bunların etraflarını surlarla çevirtmiştir. Bir çok yeni yapı yaptırırken, bir çoğunu da onartmış, kentlerin bayındırlık sorunlarına da el atarak, kentlerin daha yaşanılabilir yerler olmasını sağlamıştır. Iustinianus’un hayata geçirdiği bu imar programı içerisinde kentlerin varlığındaki en önemli unsurlardan olan su yolları ve çeşitli su yapıları ile birlikte, hamamların onarımı ya da bazılarının yeniden yapımı da oldukça önemli bir yer tutar. Iustinianus’un 6. yüzyılda başlattığı bu büyük imar programı, 553 ve 555 yılları arasındaki bir tarihte, “De Aedificiis – Yapılar Hakkında” adlı eserinde, Prokopius tarafından detaylıca ele alınmış ve imparatora büyük övgüler yağdırılarak yapılan imar faaliyetleri bir bir anlatılmıştır. Bununla birlikte Prokopius’un imparator Iustinianus’a ait olmayan ya da onun imar programında yer almayan bazı eserleri de ona atfettiği, ancak buna rağmen Iustinianus döneminde yapılan bazı onarımlar ya da inşaat faaliyetlerinden ise bahsetmediğini görürüz. Bu anlamda, Prokopius’un Iustinianus dönemi için oldukça önemli bir kaynak olsa da bazı çelişkiler içerdiği ve bundan dolayı 6. yüzyıl Bizans mimarisinin tanımlanmasında arkeolojik verilerin oldukça değerli olduğu anlaşılmaktadır. Bu kısa bildiri kapsamında, Bizans imparatorluğu boyunca en kapsamlı yapı-inşa programının sürdürüldüğü Iustinianus devri su yapıları, başta hamamlar olmak üzere Anadolu ölçeğinde ele alınmaya çalışılacak, dönemin inşa teknikleri ve arkeolojik verilere vurgu yapılarak Iustinianus devri su yapılarının genel bir karakteri belirlenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: