Özet:

19. yüzyıl sosyolojisinin ve Amerikan pragmatik felsefesinin, Sanayi Devrimi’nin yaratmış olduğu toplumsal problemler karşısındaki çözüm arayışları, iletişimi ön plana almalarına neden oldu. Ekonomik ve toplumsal sorunları demokratik bir toplumda yalnızca iletişim aracılığıyla çözebileceğini düşünen Amerikan pragmatik düşünürleri ile Chicago Üniversitesi Sosyoloji Bölümü çalışanları, yaptıkları çalışmalarda özellikle ABD’de yaşanan toplumsal, ekonomik ve kültürel çatışmalara odaklandılar. Ancak bu kapsayıcı çalışmalar I. Dünya Savaşı’nın çıkmasıyla birlikte hızlı bir şekilde propaganda çalışmalarının finans çevreleri ve hükümet tarafından hızla desteklenmesiyle geri planda kaldı. Özellikle II. Dünya Savaşı sırasında büyük finansal ve kurumsal destekler sonucu ilk kez farklı yerlerden uzmanlar bir araya gelerek iletişimle ilgili deneysel, psikolojik ve sosyolojik açıdan çalışmalar yaptılar. Savaş sonrası iletişime ayrılan fonların kesilmesinin de etkisiyle alan daha önce elde ettiği bulgular, çalışmalar ve deneyimler ile akademide Wilbur Schramm öncülüğünde kurumsallaşmaya başladı. Derin bir düşünsel birikim ve finansal kaynaklar eliyle şekillenerek akademide kurumsallaşması mümkün olan iletişim alanının, Türkiye açısından ele alındığında hem Anglo- Amerikan iletişim çalışmalarından hem de kendine has pek çok koşuldan etkilenerek şekillendiğini görmek mümkündür. Nitekim ilk gazetecilik enstitüsü olan İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Enstitüsü ile bu alanda ilk yüksekokul olarak kurulan Ankara Üniversitesi Basın Yayın Yüksek Okulu’nun kurumsallaşma süreçlerinin anlaşılması, ülkenin basın ve iletişim özelinde geçirdiği tarihsel süreci anlamayı da mümkün kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: