Özet:

Roma hukukunda aile kavramı farklı anlamlara sahiptir.  D. 50. 16. 195’in metinlerine göre özel hukuk anlamında aile, aile reisine hakimiyet bağı (agnatio) ile bağlı olan fertlerden meydana gelen bir topluluktur. Bu fertler; aile reisi (pater familias) , aile reisinin eşi, aile reisinin alt soyu, evlatlıklar, mancipium ile aileye giren kişilerdir. Bu fertler üzerinde aile reisinin patria potestas yetkisi vardır. Patria potestas’ın hukuki niteliği tartışmalıdır. Patria potestas, günümüzdeki velayet kurumundan farklı bir kurumdur; Roma hukukuna özgü özel bir mutlak haktır.  Roma hukukunda aile fertleri arasında hakimiyet bağına dayanan agnatio hısımlığı geçerlidir. Agnatio, aynı aile reisinin hakimiyeti altında olanlar arasındaki hısımlıktır. Iustinianus döneminde aile ve miras ilişkilerinde cognatio hısımlığı hakim olmuştur. Roma aile kurumunda tek evlilik prensibi geçerlidir. Aile ilişkilerinde kadın erkek eşitliği yoktur.  Evlenme ve boşanma gibi hukuki işlemler alanında irade serbestisi geçerlidir, şekle ve tipe bağlılık yoktur.  Aile kurumu ile ilgili genel ve soyut nitelikte yasal düzenlemeler azdır. Aile hukuku alanı patria potestas’ın kapsamına ve örf ve adet hukukuna bırakılır.

Anahtar Kelimeler: