Özet:

Bu çalışma Buhârî’nin Halku ef‘âli’l-‘ibâd adlı kitabının bir değerlendirmesini yapmayı hedefler. Çalışmamız Mihne’ye de konu olan Halku'l-Kur'an teolojik sorununa ilişkin Buhârî'nin yaklaşımını ve ulaştığı sonuçları bu eseri üzerinden değerlendirmeyi amaçlar. Onun bu kitabının tartışmaya ilişkin bir diğer önemi ise bu eserde savunduğu tezler sebebiyle Buhârî’nin kendisinin de bir toplumsal linç ile karşılaşmış olmasıdır. Kendisinin de mensubu olduğu Ehl-i hadis tarafından bir baskıya uğraması, bu esere daha dikkatli bakma gereğini ortaya çıkarmıştır. Buhârî’nin bu kitabındaki tezleri sebebiyle bir mağduriyet yaşaması en basit hali ile onun belirli konularda mensubu olduğu ekol ile farklılaşan bir bakış açısına sahip olduğunu gösterir. Eseri daha yakından ele alıp Buhârî’nin tezlerini ortaya çıkardığımız takdirde, onun muhatap olduğu bu fiili durumun neden(ler)i hakkında daha net konuşma imkânımız da olacaktır. Ehl-i hadisin dönemde öne çıkan görüşleri de bu sayede daha belirgin bir hal almış olacaktır. Zira eserine yansıdığı biçimi ile o, İbn Hanbel’in görüşlerinin yanlış anlaşıldığı kanaatindedir. Ölümünden çok kısa bir süre sonra İbn Hanbel’in söylemi üzerinde bir değişimden söz edilebiliyor ise, Ehl-i hadisin konuya dair bakış açısında değişikliğin olduğundan bahsedilebilir. Bu yüzden çalışmamızda Buhârî’nin konuya ilişkin tezleri Ehl-i hadisin tezleri ile mukayeseli olarak verilecektir.

Anahtar Kelimeler: