Özet:

Her edebi metin, kendi içinde çözümlenmeyi bekleyen anlamlar taşır ve okuyucu metinden hareketle edebi eserin anlamlar dünyasını keşfe çıkar. Bu keşifte okuyucu, metni hem yazardan hareketle hem yazardan bağımsız yeniden anlamlandırma ve dilediği bakış açısıyla yeniden çözümleme özgürlüğüne sahiptir. Metni yorumlama ve çözümlemede okuyucuya yol gösteren yöntemlerden biri de göstergebilimdir. Temelinde sistematik ve bilinçli bir okuma eylemi yatan göstergebilim, gösteren ve gösterilen ilişkisi üzerine kuruludur ve metnin anlamsal yapısının çözümlenmesinde okuyucuya yardım etmektedir. Göstergebilim anlamı, anlamayı, anlamın nasıl oluştuğunu kendi içinde bir üst dil yaratarak inceler. Metnin anlamlı birimlerini ortaya çıkararak metnin doğru ve eksiksiz anlaşılmasını sağlamak adına öncelikle göstergeyi oluşturan gösteren-gösterilen ilişkisini çözümlemek gerekir. Bu yazıda Peride Celal’in “Melahat Hanımın Düzenli Yaşamı” adlı öyküsü, göstergebilimsel açıdan incelenmektedir. Öncelikle öykünün genel görüşü ortaya konmuş ve burada anlatı izlencesi Greimas’ın “sözleşme, edinç, edim ve yaptırım” anlatım şeması açısından değerlendirilmiştir. Öyküdeki anlam düzeylerini görebilmek, derin düzeye ulaşabilmek amacıyla öykü kesitlere ayrılmış ve karşıtlıklar tespit edilmiştir. Kesitler, belirlendikten sonra öykü zamanı ve öyküdeki uzamsal yapılar üzerinde durularak anlatıcının bakış açısı ortaya konarak öykünün genel anlamı derin yüzeyde göstergebilimsel dörtgende gösterilmiştir. Makalenin bu bölümündeki bilgilerden yola çıkılarak öyküdeki derin anlamsal düzey bulunmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak Peride Celal’in “Melahat Hanım’ın Düzenli Yaşamı” adlı öyküsünde kurulmak istenen düzenin aslında bir görüntüden ibaret olduğu ve düzensizlik izleğinin ötesinde bir “yaşam” izleğinin bulunduğu savı gösterilmeye çalışılmıştır, diyebiliriz.

Anahtar Kelimeler: