Abstract:

Bu araştırma usulü-l fıkhın katiliği meselesini ele alıyor. Usulcüler bu konuda ihtilaf etmişlerdir. Kimisi kelam ilmindeki meselelere dayanarak, usul ile ilgili konuların ispatı için kesinliği şart koşmuş, Kimisi de fıkıh ilmine dayanarak Zan'nı savunmakla ile yetinmiştir. Araştırma, Fıkıh Usûlünün kat'îliğinden en açık bir şekilde söz edenlerden olması sebebiyle İmam Şâtıbî'nin meseleye bakışı üzerinde yoğunlaşmaktadır. Şâtıbî, bu noktada mütekaddim usûlcüleri takip etmiş, müteahhir usûlcülerin çoğunluğunca benimsenen genel kanaate muhalefet etmiştir. Çalışmanın onun yaklaşımına odaklanmasının bir diğer sebebi de meseleyi sunarken sergilediği farklı üslubudur. Usulcülerin görüşlerini sunmasıyla, Analitik metoda tabi olundu. Sonraki metod; şatıbi ve ondan önceki usulcülerin görüşlerini karşılaştırmaktır. Araştırmacı bir takım sonuca ulaştı. O neticelerin en önemlisi; ehli sünnet ve cemaatin bidâ'dan ayıkladığı ana meseleler konumundaki kesin ilkelerdir. İcma ve kıyasın delil sayılması gibi. Diğer bazı önemli neticeler şu şekildedir; ihtilaf edilen usul konuları, yan dala (furu)'a dayanarak zannidir. Son dönem alimlerinin usul meselelerinde zan ile yetinmeleri tercih edilmiş görüştür. Her iki kesim arasında usulül fıkıh ve katîlik açısından ihtilaf olduğu için, Şatıbi'nin usul meselelerini ele alışı, kendisinden önceki usulcülerin ele alışlarından farklıdır. Sonuç olarak; Şâtıbi'nin usulül fıkhın katîliği ile ilgili öne sürdüğü deliller tartışmaya açıktır. Zira imam Şatıbi usulcülere yöneltilen müşkil sorulara ikna edici cevaplar verememiştir ve Fıkıh Usûlü ile usûlü'd-din arasında var olduğunu iddia ettiği eşitliği ispat edememiştir.

Keywords: